Amerikan Merkez Bankası (FED) bugün toplanacak yarın da büyük ihtimalle faizleri artıracak. Faizlerin nasıl bir patikada kaçar baz puan artacağı önemli ancak ‘koruyucu kalkanlarını’ hazırlamamış olan ülkelere çok ağrı verecek. Hindistan ve Endonezya ‘dersine çalışanlar’ grubuna yazıldılar. Türkiye ve Güney Afrika ise ‘dersini asanlar’ grubunda. Sonunda ‘Fil’ yeniden ‘zücaciye dükkânına’ döndü. Amerikan Merkez Bankası FED’in karar haftası geldi. Uluslararası mali piyasalar bu defa çoklu nedenlerle çalkantı haline geri döndü. Yarın FED’in faizleri artırması bekleniyor. Ama en önemlisi nasıl bir patikada kaçar baz puanlık artırımlar yapacak, bunun etkileri nasıl olacak? Bunlar bilinmiyor. Ancak ilk belirtiler, tatsız biçimde ortaya çıktı.
Beş benzemez ayrışması
FED’in faiz artırımı ve gelecekteki faiz patikasından en çok etkilenecek olan bizim gibi gelişen ülkelerde de hikâyeler ayrışıyor. FED’in bol para döneminde neredeyse ‘birbirinin ikizi gibi’ duran gelişen ülkeler, şimdi ‘beş benzemez’ gibi oldular. ABD’deki faiz artışı eşiğine gelinmesi ile petrol fiyatlarındaki sert düşüş döneminin üstü üste gelmesi, Rusya ve Brezilya gibi enerji ihracatına yaslanan ekonomileri vurdu. Öyle ki; 2014’deki kabaca varil başına 90 dolarlık seviyesinden bu yılın başında 60 dolara düşen petrol fiyatı, yılın ikinci yarısında 45 dolara, şimdi de 35 dolara geriledi. Bu seviye her iki ülkede de ekonomik krizin derinleşmesi demek.
Petrol tepetaklak
Gelişen ülkeler içinde ‘petrolcüler’ dışında ‘dersine çalışanlar’ ve dersine çalışmayanlar’olarak bir ayrışma var. Bunlardan Hindistan ve Endonezya ‘dersine çalışanlar’grubuna yazıldılar. Türkiye ve Güney Afrika ise ‘dersini asanlar’grubunda. İşte geçen hafta, Güney Afrika Cumhurbaşkanı Zuma mali disiplin savunucusu maliye bakanını görevden alıverdi. Yerine kimsenin tanımadığı bir ‘emir erini’ atadı. Ne mi oldu? Güney Afrika Randı yüzde 10’a yakın değer kaybetti. İşte gelişen ülkeler kabındaki çalkantının ana ivmelerinden biri de buydu.
Türkiye kritik ülke
Politik krizi üstünden atamayan Türkiye de, seçim belirsizliğini sırtından attı ama ne yazık ki yeni bir hikâye yazma niyetinde olmadığını, reform yerine yine ‘niyetler manzumesi’ve başkanlık sistemi peşinde koşmayı tercih eden bir siyasi duruş ortaya çıkardı. Bütün bunlara ilave olarak, hem sıcak çatışmaların eşiğinde duruyor, hem de komşuları ile ihtilafları ekonomik ambargo ve zorluklarla ekonomiye hasar veriyor. Öte yandan, 2016 yılına dair para politikası açıklayan Merkez Bankası, olan biteni seyrediyor; çekirdek enflasyonu yüzde 9.20’ye vurmuş ama faizleri yüzde 8.70’de tutuyor. Türkiye’nin hayalleri, reform gibi reformlarla yeni bir hikâye yazmak ve uzun vadeli yatırımları ülkeye çekmekti. Ancak gerçekler, bırakın uzun vadeli sermayeyi, kısa vadeliyi bile kaçıracak cinsten.
Yuan dört buçuk yılın dibinde
ABD faiz artırımı eşiğindeyken, dikkatler aynı zamanda Çin para birimi Yuan’da Çin’de Ağustos ayından bu yana piyasa koşullarına göre oluşan yuanın değeri birkaç gündür hızlı değer kaybediyor. Çin’in yuanı, dolar yerine 10 paradan oluşan bir sepete bağlı olarak belirleme niyetini seslendirmeye başlaması yeni bir politika çerçevesi getirebilir. Çin yuanı, dolar karşısında dört buçuk yılın en düşük seviyesini gördü. FED toplantısı öncesinde Çin yuanı 6,4878 ile dolar karşısında 14 Temmuz 2011’den bu yana en düşük seviyesine geriledi. Çin Merkez Bankası’nın (PBoC) cuma günü ABD doları yerine bir kur sepetinin baz alınacağını açıklaması yuanın dolar karşısındaki düşüşüne izin verileceği şeklinde yorumlandı. PBoC’den yapılan ikinci açıklamada ise yuanın daha fazla zayıflamasına izin verileceği spekülasyonlarına karşı çıkıldı. Açıklamada, Çin’in hala yüksek bir büyüme oranına sahip olduğuna ve Çin varlıklarına yabancı yatırımcıların talebinin artmaya devam ettiğine işaret edildi. Analistler, yarın açıklanacak FED’in faiz kararının yuan üzerinde etkili olacağını belirterek, Çin’in yuanın değerini düşürmesinin ardından, küresel hisse senedi ve emtia piyasalarında sert düşüş yaşanabileceğini kaydediyor.
