‘Al ya da Öde’nİn faturası büyüyor

‘Al ya da Öde’nİn faturası büyüyor
İran’a parasını ödediği gazın geri alımına ağırlık veren BOTAŞ, Azeri gazından kısınca, al ya da öde yükümlülüğü ile karşı karşıya kaldı. BOTAŞ, İran doğal gazını Azerbaycan’a göre 139 dolar pahalı alıyor

Enerjide dışa bağımlılığın faturası her geçen yıl artıyor. Türkiye, Azerbaycan’a almadığı doğal gaz için 2013 yılında da ödeme yaptı. Kamu şirketi BOTAŞ, daha önce İran’a parasını ödediği gazın geri alımına ağırlık verince Azeri gazından kıstı. Bu yüzden al ya da ödeye yükümlüğü ile karşı karşıya kaldı. BOTAŞ, halen İran doğal gazını Azerbaycan’a göre 139 dolar pahalı alıyor. Doğal gazda yanlış planlama ve anlaşmalar, Türkiye’ye pahalıya mal oluyor. Son olarak, Türkiye’nin, 2013’te de Azerbaycan’a almadığı doğal gazın parasını ödediği ortaya çıktı. Resmi verilere göre kamu şirketi BOTAŞ, daha önce İran’a parasını ödediği doğalgazın alımına ağırlık verdi. Ancak şirket, altyapı yetersizliği yüzünden (aynı hattan taşınıyor) Azeri gazını asgari miktarda alamadı ve ’al ya da öde’ye  düştü. 

İran’ın gazı pahalı 
Enerji Yönetimi kaynaklarına göre, BOTAŞ cari dönemde Rusya ve İran’dan daha önceki yıllarda parası ödenen fazla gazı çekmiş ve al ya da ödeler  kapatılmış. Ancak aynı dönemde Azerbaycan’da al ya da ödeye  girilmiş. Aynı kaynaklara göre altyapı yeterli hale getirilmezse (kompresör istasyonları, boru hattı gibi) bu sorun yaşanmaya devam edecek. BOTAŞ ‘yeni al ya da öde gazı ile kâr ve zararı’ konulu soruları cevapsız bıraktı. Öte yandan İran, Türkiye’ye fahiş fiyattan gaz satmaya devam ediyor. BOTAŞ halen bin metreküp doğal gaz için İran’a 480 dolar (2014 yılı 3.üncü fiyat dönemi) ödüyor. Aynı miktar gaz için Rusya’ya 417, Azerbaycan’a ise 341 dolar ödeme yapılıyor. İran gazı Rusya’ya göre 63, Azeri gazına göre de 139 dolar daha pahalı. İran, Türkiye’nin ısrarlı taleplerine rağmen doğal gazda indirime yanaşmıyor. Türkiye (BOTAŞ) indirime yanaşmaması nedeniyle İran’ı Uluslararası Tahkim Mahkemesi’ne şikayet etti. Mahkeme süreci halen devam ediyor. 
Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ), 2008 yılında doğal gaza yaptığı yüksek zamlar sonrası satışları hızla düştü. Satışlardaki azalma nedeniyle şirket; Rusya, Azerbaycan ve İran’dan taahhüt ettiği asgari doğal gaz miktarını alamadı ve anlaşmalardaki al ya da öde maddesi devreye girdi. 2008-2010 dönemlerinde BOTAŞ alamadığı gaz için 2,9 milyar lira ödeme yaptı. Doğal gaz alım anlaşmaları gereği parası ödenen gazın geri alımı Rus (Mavi Akım) ve İran için 5 yıl, Azerbaycan’da ise 4 yıl. Enerji Yönetimi, parası ödenen doğal gazın 2014 yılı sonuna kadar alınacağını açıklamıştı. BOTAŞ, İran ve Rusya gazı geri alımını tamamlarken Azerilerle yeni bir al ya da ödeye düştü. Türkiye ile Azerbaycan arasında 2001’de yıllık 6,6 milyar metreküp gaz alım anlaşması yapıldı. Anlaşmada yıllık asgari alım miktarı 5,2 milyar metreküp. BOTAŞ 2013’te Azerbaycan’dan 3,8 milyar metreküp gaz ithalatı yaparak asgari miktarın altında kaldı.