BİZ Türkler, her çağda şarkın kılıcının keskin ağzı idik. Lâkin gitgide birçok levanten unsurlar biz galiplere karıştıklarından, Osmanlı İmparatorluğu denilen o milletler karması ortaya çıktı. Bu Osmanlı İmparatorluğu, memleketteki Türk unsurunu, Avrupa içlerine karayel (kuzey batı) istikametinde iki büyük met dalgası hâlinde kullanmakla istifade etti. Kanunî Süleyman zamanında, aradaki bütün balkanlarla ötelerini zaptederek Viyana kapılarına dayandı. Türklerin bu istikamette ikinci dalgalanışı Dördüncü Mehmet zamanındadır ki o da aynı derece cengâverane ve zaferlidir. Osmanlı İmparatorluğu, biz kahraman Türkler yüzünden bir büyük devlet oldu ve dinimiz olan İslâmiyet üzerine büyük bir ruhanî teşkilât yapıldı. İşte bu devlet ile ruhanî teşkilât çok kuvvetli bir müessese hâlinde İstanbul’da birleştiler. Orada kahraman Türk, saray entrikalarına ve ruhanî teşkilâtın nüfuzuna mağlûp oldu ki bu iki müessese tahakküm merkezlerinden tâ uzakları ve Avrupa, Anadolu ve Kuzey Afrika’daki mıntıkaları idare ediyorlardı. İşte birinci büyük tablomuz burada bitiyor. Bu tablo Türkler tarafından boyanmış ve süslenmiş iken bu cengaverler şimdi saray entrikalarından bunalarak arka zemine atılmışlardı.
Tarih yürüdü. Bundan sonra Türk İmparatorluğu batı medeniyetine karşı kendisini Türk silâhlarıyla değil daha ziyade batı devletlerini birbirine düşürmek suretiyle müdafaa etti ki bu devletlerin siyaseti de İstanbul’a ve Boğazlara talip olmak isteğiyle değişiyordu. Avrupalılar bize “Avrupa’nın hasta adamı” adını verdiler ve her tarafta birçok miras davacıları türedi. En sonra batı devletlerinin arasında büyük harp çıktı.
Biz de Orta Anadolu’da ticarî menfaatler arayan merkezî Avrupa devletlerinin yakın doğu ihtiraslarıyla bu harbe sürüklendik.”(1932, General Sherrill, Atatürk Nezdinde Bir Elçilik, çev. Ahmet Ekrem, 1935, s. 88-89.)
Atatürk’ün bazı şahıslar
hakkındaki görüşleri
Yıldırım
“Bir gün ressamlar kahramanlık simasını kaybederlerse Yıldırım’ı alsınlar, yapıversinler.”(Mahmut Esat Bozkurt, Yakınlardan Hatıralar, s. 95.)
Timurlenk
“Ben, Timur zamanında olsaydım, onun yaptığını yapabilir mi idim? Onu söyleyemem, fakat o benim zamanımda olsaydı, belki daha fazlasını yapabilirdi.”(Mahmut Esat Bozkurt, Yakınlardan Hatıralar, s 96s)
Cemal Paşa
Cemal Paşa’nın ölümü üzerine söylemiştir: “Yazık! Değerli bir devlet adamı kayboldu! Buraya gelebilmiş olsaydı ben, ona vazife verirdim. Anadolu’nun imarında ondan istifade edilirdi... Fazla jest ve gösteriş, o zavallıyı böyle hiçine kurban etti.”(Ruşen Eşref Ünaydın, Atatürk T. D.K.H., s. 12.)
Enver Paşa
“Enver Paşa herhâlde zamanın en kuvvetli bir adamı olması lâzım gelir. Bunun aksini ispat edecek elimizde hiçbir vesika yoktur. Tersine kuvvetini gösterecek bir vesika vardır ki, o da Enver Paşa’ya mevkide iken kimsenin ona karşı gelememiş ve ancak o memleketi terk ettikten sonra birtakım insanların başlarını kaldırabilmiş olmasıdır. Böyle bir şahsın kuvvetli olmadığını söylemek lüzumsuz ve mânâsız bir iddia sayılmaz mı?
Ben ömrümde ve askerlik hayatımda hiçbir zaman Enver Paşa ile yakından iş birliği yapmadım ki bundan sonra böyle bir iştirak peşinde koşayım.”(1918 Hikmet Baytur, Atatürk, Hayatı ve Eseri I, s. 284.)
