Suudi Arabistan’ın Şii din adamı Nimr el-Nimr’i idam etmesi ardından Riyad ve Tahran arasında başlayan gerilim bölge ülkelerinin de katılımıyla derinleşiyor. Suudi Arabistan’ın ardından Kuveyt, Bahreyn ve Sudan Tahran’la ilişkilerini dondururken Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ise diplomatik ilişki seviyesini düşürdü. Aslında Suudi Arabistan ile İran arasındaki gerilim ve bölgesel rekabet yeni değil. Suudi Arabistan ve İran arasındaki siyasi gerilimin 1979’daki İran İslam devriminden sonra derinleştiği görülüyor. Devrimin ardından İran’ın Şii İslamcı hareketleri bölgede desteklemesinden endişeye kapılan Suudi yönetimi, Körfez Arap Ülkelerinin İşbirliği Konseyi kurulması gibi adımlar attı. 1980’lerde İran-Irak savaşında Riyad, Irak lideri Saddam’ı destekledi. Ancak gerilim, mezhepsel farklılıklarla politik ayrımlara dayanıyor. Son kriz ise Riyad’ın terörizm suçlamasıyla aralarında Şii din adamı Nimr el-Nimr’in de olduğu bir grup mahkumu idam etmesiyle başladı. İdam sadece İran değil bölgedeki Şii toplumunda büyük infial yarattı. Bazı uzmanlar Suudi Arabistan’ın idam adımıyla bilinçli olarak gerilimi başlattığını söylerken, bazılarıysa Riyad’ın hesap hatası yaptığı kanısında. Bir uzman şu yorumu yaptı: “Suudiler İran’ın öfkesini ve düze çıkma yeteneklerini yanlış hesapladılar.”
Provokasyon eylemi
İdamlarla Riyad’ın İran’ın, Suriye ve Irak’taki artan etkisini, Yemen krizinde elini güçlendirmeyi ve nükleer anlaşma üzerinden İran ve Batı’nın yakınlaşmasını engellemeyi hedeflemiş olabileceğine de dikkat çekiliyor. Riyad, hem İran’ın ABD ile ilişkilerinin normalleşmesinden hem de bunun kendisinin ABD’yle ilişkilerini etkileyebileceğinden kaygı duyuyordu. Riyad’ın idam adımıyla İran’ı provoke etmeye çalışmış olabileceği ifade ediliyor. Riyad gerilimi besleyecek ve İran’la ABD’nin yakınlaşmasını batırmaya çalışacak.
