Şii liderin idamıyla Orta Doğu karıştı.
İran ile Suudi Arabistan arasında baş gösteren idam krizine diğer ülkeler de dahil oluyor. Bölgede mezhepsel gerilim endişesi giderek artıyor.
Suudi Arabistan yönetiminin, aralarında Suudi vatandaşı Şii din adamı Ayetullah Nemr Bakır en-Nemr’in de bulunduğu 47 kişinin idam cezasının infaz edildiğini duyurmasıyla başlayan olaylar tırmanıyor. İran’ın başkenti Tahran’daki Suudi Arabistan Büyükelçiliği önünde toplanan eylemcilerin, elçilik binasını ateşe verdiği bildirildi. Suudi Arabistan yönetimi aleyhinde sloganlar atan eylemcilerden bazıları elçiliğe girerek, binayı ateşe verdi. Güvenlik güçlerinin olaylara müdahale ederek elçiliğe giren eylemcileri dışarı çıkardığı belirtildi. Polisin müdahalesine rağmen gösterilerin elçilik çevresinde beklemeye devam ettiği bildirildi. Bu arada resmi ağızlardan da konuya ilişkin karşılıklı açıklamalar gelmeye devam ediyor. İran tarafından gösterilen tepkiye Suudi Arabistan’dan yanıt geldi. Suudi Arabistan Dışişleri Bakanlığı yetkilisine dayandırılan ve resmi haber ajansı SPA’da yer alan haberde, idam cezaları infaz edilenlerle ilgili İran’dan yapılan açıklamaların şiddetle kınandığı, bunun kabul edilemez olduğu belirtildi. İran ve Suudi Arabistan arasında yaşanan bu gerilim Orta Doğu ülkelerini de böldü. Bahreyn, Suudi Arabistan’daki idamların terörle mücadelede kararlılık göstergesi olduğunu söyleyip destek verirken, İran’daki büyükelçilik saldırılarıysa barbarlık olarak değerlendirdi. Irak ve Lübnan ise, Suudi Arabistan yönetimini, bu idamlarla mezhepsel gerilimi tırmandırmakla suçladı.
İdamın gerekçesi
Ülkenin tanınmış Şii din adamlarından Nemr, 2011 yılında Bahreyn’deki gösterilerle eş zamanlı Katif kentinde düzenlenen rejim karşıtı protestoların ardından 2012 yılında “protestolara teşvik etmek, fitne çıkarmak, güvenlik güçlerine direnmek, ateş açmaya çalışmak” gibi suçlamalarla gözaltına alınmıştı. Nemr, gözaltına alınacağı sırada kaçmaya çalışırken yaralı olarak yakalanmış, 2013 yılında da yargılanmaya başlamıştı. 15 Ekim 2014’te idama mahkum edilen Nemr’in idam edilmemesi için Tahran yönetimi birçok kez Suudi Arabistanlı yetkililere çağrıda bulunmuştu.
Hamaney “intikam” dedi
İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, Suudi Arabistan’ın Şii din adamlarından Ayetullah Nemr Bakır en-Nemr’i idam etmesini “siyasi hata” olarak değerlendirdi. İran resmi ajansı IRNA’nın haberine göre, başkent Tahran’daki ikametgâhında açıklama yapan Hamaney, Nemr’in idamını “büyük bir suç, siyasi hata” olarak niteleyerek, “şiddetle” kınadı. Suudi Arabistan’ın Nemr’i haksız bir şekilde idam ettiğini savunan Hamaney, “Bu alim ne halkı silahlı bir harekete teşvik etti, ne de gizli komplolar planladı” dedi. Hamaney, Nemr’in sadece Suudi Arabistan yönetimini açık bir şekilde eleştirdiği için hukuksuzca idam edildiğini savunarak, “İlahi intikam şüphesiz Suudi siyasetçilerin yakasına yapışacak” ifadelerini kullandı. Suudi Arabistan yönetimi önceki gün, aralarında Suudi vatandaşı Şii din adamı Ayetullah Nemr Bakır en-Nemr’in de bulunduğu 47 kişinin idam cezasının infaz edildiğini duyurmuştu. İran Dışişleri Bakanlığı’ndan ise idamlara tepki gösterilerek, “Bu kısır ve sorumsuz politikanın sonuçları, faillerine dönecek ve Suudi yönetimi izlediği bu politika için ağır bedel ödeyecek” şeklinde açıklama yapılmıştı.
Tüm dünyada büyük tepki
ABD Dışişleri Bakanlığı, son olayların mezhepsel gerilimi tırmandırabileceği gerekçesiyle endişe duyduklarını bildirdi. Bakanlığın açıklamasında, ABD yönetiminin, Suudi Arabistan’daki yasal süreçler hakkında duyulan endişeyi daha önce de ifade ettiği belirtilerek, Suudi Arabistan yönetimine insan haklarına saygı gösterilmesi ve şeffaf yargılama çağrısı yapıldı. Barışçıl şekilde muhalif seslere izin verilmesi için de Suudi yönetimine çağrıda bulunulan açıklamada, “Bu kapsamda bölgedeki liderlerin gerilimi düşürmek için çabalarını katlamaları gerektiğini tekrarlıyoruz” denildi. AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini de, son yaşananların, bölgede mezhepsel gerginliği tırmandırabileceği uyarısında bulundu. Mogherini, Nemr’in idamının Suudi Arabistan’da ifade özgürlüğü, temel ve siyasi haklara saygı konusunda ciddi endişelere yol açtığını ifade etti. Avrupa Parlamentosu Başkanı Martin Schulz ise “Suudi Arabistan’ın din adamı en-Nemr dahil 47 kişiyi öldürmesi, tarifsiz ve insanlık dışı. Güçlü bir şeklide kınıyorum” dedi. BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun’un, Suudi Arabistan’da 47 kişinin idam edilmesi nedeniyle büyük üzüntü duyduğu belirtildi. Ban’ın en-Nemr davasını Suudi yetkililerle görüşmelerinde defalarca dile getirdiği vurgulanan açıklamada, Ban’ın, Suudi Arabistan’a tüm idam cezalarını hapis cezalarına dönüştürme çağrısı yaptığı ifade edildi.
