Medyada sık sık yer alan haberlerde; AKP’den CHP’ye devreden belediyelerin yüksek borçlarının açıklanması toplumu rahatsız etti ve tepki çekti. Eğer bu borçlar altyapı yatırımları ve sosyal fayda yaratan hizmet giderleri için yapılmış olsaydı bu kadar tepki çekmezdi. Ama ne yazık ki aşırı borçlanmanın nedeninin, makam şatafatı, lüks araba saltanı gibi harcamalar olduğu ortaya çıktı.
Parantez içinde söylemek gerekirse, hiçbir din ve özellikle İslam dini şatafatı ve abartıyı kutsamaz. Demek ki dinî siyasette kullananlar şatafatı da aynı alanda kullandılar ve kaybettiler.
1.Belediyeler bir yıl içinde ne kadar borçlanabilir?
Belediye gelirleri merkezden aktarılan paylar ile kendi öz gelirlerinden oluşmaktadır. Tüm bu gelirler, belediyelerin herhangi bir takdir hakkı olmadan belirlenmektedir. Gelirlerinin yetmediği durumlarda belediyeler, borçlanmaya başvurmaktadır.
Ancak yasada belediyelerin borçlanma sınırı düzenlenmiştir. (Detay için Ahmet Arslan–ilgili makaleler.)
Yasa belediyelere borçlanma yetkisi tanıyor ve fakat aynı zamanda da sınır getiriyor. Belediyeler;
*Borçlanmada, bir önceki yıla göre yeniden değerleme oranı kadar artan yeni bütçenin yüzde 10’u kadar;
*Dış borçlanmada yalnızca belediyenin yatırım programında yer alan projelerinin finansmanı amacıyla; borçlanabilir.
Söz gelimi; Bir belediyenin 2023 bütçesi 10 milyon liradır. 2024 yeniden değerleme oranı yüzde 58,46’dır. Bu durumda belediyenin 2024 bütçesi 15 milyon 846 bin lira, bunun yüzde onu yani 1 milyon 584 bin lira da bu belediyenin, bir yıl içinde borçlanma sınırıdır.
Belediyenin borçları içinde, borç, faiz, vergi ve SGK borçları ve piyasaya olan borçları yer alır.
Borçlanma sınırı aşılırsa, bu aşan kısmı için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın onayı gerekir.
Demek ki bugün belediyelerin aşırı borç yükü varsa, bunun sorumlusu siyasi iktidardır.
2.Belediylerin toplam borç stok sınırı;
Belediyenin artan yıl bütçesi, büyük şehirlerde bu bütçenin 1,5 katı belediyelerin toplam borç stoku sınırını verir.
3.Fazla borçlanmanın müeyyidesi;
Yasada belirlenen esas ve usullere aykırı olarak borçlanan belediyelere ilgili ceza kanununun “görevi kötüye kullanma” hükümleri uygulanır.
Yasal sınırları aşan ve belediye bütçesinden ödenen faiz giderleri, ilgili yasaya göre, görevlilerden alınır.
4.Keyfi ve şatafat için borçlanmanın sosyal maliyeti;
Şatafat ve yolsuzluğa giden belediye kaynakları, aynı oranda hizmetlerin eksilmesi demektir. Demokrasi talebi olan ülkelerde bu uygulama seçmen iradesi ile tez zamanda durdurulur. Bizim gibi siyasi haklar ve sivil özgürlüklerin sınırlı olduğu ülkelerde seçmen tepkisi sandığa daha geç yansır. 2024 yerel seçimler aynen böyle oldu.
CHP değişim süreci içinde, kamuoyu tarafından tartışılan bazı şaibeli başkanları değiştirdi. Kadın adaylara ve gençlere daha fazla yer açtı. Aynı hassasiyeti borçlanma konusunda da gösterirse, belediye hizmetleri yeniden halka dönmüş olur.
