ÇANAKKALE’DE SAVAŞ HUKUKU İHLALLERİ -5-

ÇANAKKALE’DE SAVAŞ HUKUKU İHLALLERİ -5-
Türkler Kızılhaç işaretini taşıyan gemiye zarar vermemek için ateş kesiyordu

esat-atalay-001.jpg
Yine İngilizlerin iddialarına göre Teşrinisani 1915 tarihinde Kilya Limanı’nda karaya erzak ve mühimmat çıkaran bir askeri nakliye gemisine ateş açmakta tamamen haklı olunduğu halde, bir hastane gemisinin yakınında bulunmasından dolayı ateş açılmamış, bu nakliye gemisi de karaya külliyetli miktarda askerî mühimmat çıkarmıştı. Bir başka iddialarında İngilizler Osmanlı kuvvetleri tarafından bazı İngiliz hastaneleri ve yararlılarına karşı bir çok hasarlar verdirildiğini ancak bunların bir kaza eseri meydana geldiğine inanmak istediklerini de belirtirler. Öte yandan İngiltere de Osmanlı hükümetini Cenevre ve Lahey Mukavelenâmelerine aykırı hareket etmekle suçlamaktaydı. Örneğin İngiliz iddialarına göre Gelibolu yarımadasının batı taraflarına asker nakli için Hilal-i Ahmer işaretli gemiler kullanılmıştı. Ayrıca İngiltere, Osmanlı kuvvetleri tarafından uluslararası anlaşmalara aykırı olarak işlenen birçok fiil gösterebileceğini fakat bu tür hadiselerin kastî bir garaza dayanmayıp kaza olduğuna inanmak istediklerinden bunu yapmadıklarını belirtmiştir. Oysa Türk tarafının bu konuda azami dikkat gösterdiği anlaşılmaktadır. Bu konudaki çok sayıda örnekten birisinde, örneğin savaşa katılan Avusturyalı Harold Olive Newman’ın şu mektubunda bunu açıkça görmek mümkündür: “O savaşta bizleri en fazla etkileyen durumlardan biri de Türk askerlerinin centilmenlikleri olmuştur. Anzak koyu açıklarında demirlemiş bulunan hastane gemimiz daima Türk topçusu tarafından büyük bir dikkatle korunmuştur. Zaman zaman savaş gemilerimiz hastane gemisine yaklaşınca Türk topçusu Kızılhaç işaretini taşıyan gemiye zarar vermemek için hemen ateş kesmekten geri kalmıyordu. “ Yine Robert R.James, “Gelibolu Hatıratı” adlı kitabında şunları yazar: “Türkler mertçe dürüstçe ve kahramanca çarpışmış, insancıl meziyetlerini ve güçlü kişiliklerini sergilemişlerdir. Örneğin Kızılhaç çadırları, hastane gemileri, yaralı taşıyan sedyeler, botlar Türkler tarafından ateş altına alınmamıştır. Oysa onlar Türk şehirlerini bombalamışlar, sargı yerlerini, hastaneleri topa tutmuşlar ve çekildikleri anda lağım patlatmışlardır.”

Çanakkale muharebelerinde karşılaşılan hukuk ihlallerinden bir diğeri de esirlere karşı yapılan insanlık dışı hareketlerdir. Bu konuda en çok rastlanan şikâyetler de esirlerin angarya işlerinde çalıştırılması veya kurşuna dizilmeleri hadiseleridir. Sadaretten Hariciye nezaretine gönderilen bir yazıda Fransızların esirleri angarya hizmetlerinde istihdam ettikleri, bunun uluslararası hukuka aykırı bir davranış olduğu ve gerekenler nezdinde şiddetle protesto edilmesi isteniyordu. Osmanlı hükümetinin Amerika Sefareti vasıtasıyla Fransa hükümetine verdiği ve uluslararası antlaşmalara aykırı olarak Seddülbahir’deki Osmanlı esirlerinin askerî harekâta yönelik işlerde zorla istihdam edildikleri hakkındaki protestosuna verilen cevapta Helles Burnu’ndaki Osmanlı esirlerinin Fransa’da bulunan Alman esirlerinin tabi oldukları şartlar dairesinde yani “ameliyât-ı tezyiniye ve ordugâh kurmak” işleriyle temizlik hizmetleri ve su taşımak angaryalarında istihdam edildikleri, bazılarının da limandaki