YENİÇAĞ / Özel Haber - Merve KIZILALP
8 Eylül gecesi Fas’ın Marakeş kentinde meydana gelen 7 büyüklüğündeki depremin ardından 3 bine yakın kişi hayatını kaybetti.
Fas’ta gerçekleşen bu depremin ardından deprem profesörü Şener Üşümezsoy, Yeniçağ’a özel açıklamalarda bulundu.
Fas’taki depremin Türkiye’yi ve İstanbul’u tetikleyip tetiklemeyeceği konusunda konuşan Üşümezsoy, bu depremin ‘tetikleme’ anlamında bir etkisinin olmayacağını belirti. Ama Fas’taki depremin yolunun hem Kuzey Anadolu fayından hem de Doğu Anadolu fayından geçtiğinin altını çizdi.
Üşümezsoy söz konusu yolu şu sözlerle tanımladı:
“Akdeniz’deki küresel plaka sınırlarının Kuzey Anadolu fayı, Marmara Denizi’nin güneyinden geçerek Yunanistan’da Halkidiki’den, Mora Yarımadası’na geçip, İtalya’nın güneyinden Tunus’tan Fas’a giden bir hat izlemektedir. Aynı şekilde Doğu Anadolu fayı ise Amanos Dağları’nın doğusundan Amik ovasından, Kıbrıs’ın güneyine buradan da Rodos’a Girit’e ve İtalya’da yine çizmenin topuğunda birleşmektedir. Bu da Tunus’a ve Fas’a gitmektedir. Bu hat da Fas’taki 7 büyüklüğündeki depremi oluşturmuştur.”
Bu depremin ters fay çözümü olarak Atlas Dağları’nın yükselmesi ile oluşan bir deprem olduğunu belirten Prof. Üşümezsoy, bunun yanında da fayın yanal atımlı bileşimli yani Kuzey Anadolu fayı gibi sağ yönlü bir atılıma sahip olduğuna değindi.
Bu boyutuyla hem Girit’in güneyinden geçip ters fayların etkisinde olduğunu hem de Kuzey Anadolu fayını geçip Mora’dan geçip İtalya’nın topuğundan ve Sicilya’nın kuzeyinden geçip Fas’ın kuzeyinden Atlantik Okyanusu’na ulaşan fay hattında olduğunu belirtti. Bu fayın yanındaki kolda Marekeş depreminin olduğunu ifade etti.
Konunun daha iyi anlaşılması için haritalar paylaşan Üşümezsoy,
“Marekeş’te Atlas Dağları’nın ters fayda yükselmesiyle oluşan bu deprem yanal atımlı bir deprem oluşturmuştur ve bu fay hattı gerek Atlas dağlarındaki detay haritayla hem de Akdeniz’in tabanından geçen plaka sınırlarının hareketiyle Doğu ve Kuzey Anadolu fayına giden yolu göstermektedir. Bu anlamda Akdeniz’deki ana plaka hattı, Doğu Akdeniz bölgesindeki ana plaka hattının batı uzunda ikisi birleşerek Atlantik Okyanusu’na çıkmaktadır.”
“Bu haritanın doğu devamı haritamızda yok Doğu Anadolu’nun doğusunda ve güneyindeki bindirme fayı olarak Hakkari’den Kerkük’e ve Zagros Dağları’na oradan da Basra Körfezi’ne uzanan bir bindirme fayına dönmektedir.
Son haritanın bir plaka tektoniği dersi olarak görülmesi gerektiğini belirten Üşümezsoy, Atlantik Okyanusu’ndan gelen Fas, Cezayir ve Tunus’tan gelen Sicilya’dan ve İtalya’nın topuğundan Girit’e doğru uzanan ve oradan Kıbrıs’ın güneyinden Amik ovasından Doğu Anadolu fayı ile birleştiğine dikkat çekti.
Bu fayın hattının güneye doğu Ölüdeniz fayı bu da Kızıldeniz’in açılması ve onun bir kolu Aden Körfezi’ne bir kolu ise Kenya Rip Vadisi’ne gitmektedir.
Diğer taraftan Doğu Anadolu fayının küresel haritada pozisyonunun daha kuzeye döndüğünü belirten Üşümezsoy, Basra Körfezi’nden gelen bindirme fay hattı Kuzey Anadolu fayı olarak Marmara’dan geçip Yunanistan’da Halkidiki’den güneye oradan Mora Yarımadası’na giderek İtalya’nın topuğunda birleşmektedir.
Bu depremde yıldızla gösterildiği gibi hem Doğu Anadolu fayı, Akdeniz fayı ve Kuzey Anadolu fayının Mora Yarımadasın’da birleşerek İtalya’nın topuğundan, Sicilya’nın kuzeyinden Tunus, Cezayir ve Fas’q gelen ve Marekeş’te deprem oluşturan fay hattıdır.
Bu hat boyunca esas deprem kuşağının olma sebebini ise Üşümzesoy şu sözlerle açıkladı:
“Avrasya, Kuzeyde Avrupa ve Asya kıtası ile güneyde Afrika kıtasının çarpışmadan sonra birbirlerine göre plaka sınırlarını oluşturan hattır. Bu anlamda Avrasya doğuya doğru hareket ederken Afrika’da batıya doğru hareket ettiği için bu hat boyunca bu iki kıta arasındaki hareketin oluşturduğu depremler kırmızıçizgi ile gösterdiğimiz hat üzerinde yer almaktadır. Bu hat, batı ucu Marekeş’ten uzanırken diğer taraftan bir kolu Kıbrıs Girit’in güneyinden Antakya’dan Doğu Anadolu fayına giderken diğer ucu Kefolonya Adası’nın önünden Mora Yarımadası’yla Yunan karasının arasından geçerek Halkidiki’den Kuzey Anadolu fayına girer. Bu hat iki plakanın sınırı olduğu için ana depremsellik bu hat üzerindedir.”
Atlantik Okyanusu’nun açılmasıyla bağlantılı bu yan atılımlı fay sistemi, transfer fay sistemi, Akdeniz’i boydan boya geçerek bir kolu Kefolonya, Mora, Halkidiki, Marmara, Kuzey Anadolu fayı olarak giderken öbür kolu Kefolonya’dan Girit’e, Rodos’a, Kıbrıs’ın güneyine, Amik Ovası’na ve Doğu Anadolu fayına bağlı olan hattır. O yüzden bu hattın batı ucunda görüldüğü gibi yüzlerce deprem olan iki plaka sınırıdır. Söylediğimiz gibi Afrika kuzeye ve batıya doğru giderken Avrasya doğuya doğru hareket etmektedir. Bunun sınırı da Fas’ta yer almaktadır.”
