ICANAS’ın (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi) 38. toplantısı bu yıl Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurum’unun koordinatörlüğünde ülkemizde düzenlendi. 134 yıllık geçmişi olan ICANAS, sosyal ve beşeri bilimler alanındaki en geniş katılımlı toplantı olma özelliğine sahip. Kongre’ye 103 panelist bin 598 bildiriyle katıldı. Kongrede bildiriler onüç ana başlık altında toplanmıştı. Çok değerli bilgilerin sunulduğu kongrede en çok ilgimi çeken, özellikle de mesleki yakınlaşma duyduğum müzik bildirileri oldu. 77 bildirinin sunulduğu müzik oturumlarında en ilginçi genç akademisyen Begüm Yançınkaya’nın müzik araştırmalarına yeni bir soluk getiren “Gelenekli Müziklerin Araştırılmasında Bilgisayar Destekli İstatistiksel Analiz Yöntemi” isimli çalışmasıydı. Yançınkaya ile bu çalışması hakkında konuştum:
Sunumunuzun öncelikle genel başlığını açarmısınız?
Bu yöntem müziksel verilerin sayısal değerlere dönüştürülerek istatistik ölçümlerle analiz edilmesidir. Böylece müzik eserlerinin analizi sayesinde müziğin genetik yapısıda çözülmeye başlamıştır diyebiliriz.
Bildiriniz de diyorsunuz’ki; “Müzik dünya platformunda ulusların kendi kültürel kimliklerini ifade edecekleri çok önemli bir araçtır.” Peki bizim geleneksel müziğimiz evrensel platformda nerededir?
Bunun net cevabı 38. ICANAS’a katılan yabancı bilim insanlarının özellikle gelenekli müziklerimizi öne çıkaran bildiriler sunmasında saklıdır. Müzigimizin dünya çapında araştırılıyor ve önemseniyor olması zaten evrensel platforma taşındığının bir göstergesidir. Doğal olarak milletlerin kültürlerini ve kimliklerini ifade ettiği bu platformda Türk’ün kültürü, kimliği ve bunu yansıtan geleneksel müzigi bu kongre sayesinde bir kez daha kendini tanıtma ve ifade imkanı bulmuştur,
Bu çalışmalarda müziğin matematiksel yapısını ortaya çıkarıp karekteristik özelliklerini anlatıyorsunuz. Bu özellikleri ortaya çıkarmak için müziğin hangi öğelerini inceliyorsunuz?
Analizi yapılan eserler çoğunlukla ; perdeler, ses alanı, seyir, ezgisel hareketler, ritimsel yapı, prozodi bakımından incelenmektedir. Bu analizlerde: sayma, sıralama, gruplama maksimum ve minimum değerler, aritmetik ortalama, korelasyon gibi istatistik ölçümler kullanılmaktadır.
Peki bilgisayarlı analiz çalışmalarının Türkiye’deki öncüsü kimdir?
Gelenekli müziklerimizdeki bilgisayarlı analiz çalışmaları, Gazi Üniversitesi Müzik Eğitimi Anabilim Dalı öğretim üyelerinden Prof. Dr. M. Cihat Can tarafından başlaltılmış ve geliştirilmiştir.Sayın Can’ın seksenli yıllardan bu yana üzerinde çalıştığı Alpharabius programı alanında tek örnektir.
Sizce gelenekli müziklerimizin bizden sonraki kuşaklara aktarılması, korunması ve bu sayede yaşatılması için yapılan çalışmalar yeterli midir?
Son yıllarda hızla ivme kazandığı görülen analiz çalışmalarının, bu boyutuyla yeterli olduğu asla söylenemez. Zira, Gelenekli müziklerimizin yapısında barındırdığı zengin makamsal, ritmik sözel yapıları araştırmak oldukça kapsamlı bir iştir. Üniversiteler bünyesinde kurulacak Türk Müziği Araştırma Enstitüleriyle gelenekli müziklerimiz üzerinde derinlemesine araştırmalar yapılarak evrensel platformdaki yeri daha da önemli bir boyuta taşınabilir. Ayrıca, gelenekli müziklerimizin notasyonlarının düzeltilmesi için açilen alanında uzman kişilerden birer heyet oluşturularak eserler üzerinde çalışmalar yapılması, incelenen eserlerin bilgisayar ortamına aktarılması ve çeşitli formatlarda (mid., jpg, mus, km.,pdf.,mp3.,vb.) internet üzerinden erişimlerinin sağlanması gerekmektedir. Bu sayede gelenekli müziklerimizin daha rahat anlaşılması ve araştırılması sağlanmış olacaktır.