TİKA’nın destekleriyle 2009’dan bu yana Kazak arkeologlar tarafından yapılan kazılarda bulunan Hun ve Göktürk devirlerine ait tapınak, mezar ve yerleşim merkezlerine yönelik çalışmalar başlatılmıştı. Astana’ya 130 km uzaklıktaki Akmola ili Ereymentau ilçesi yakınlarında bulunan Kumay Arkeoloji Kompleksindeki kazılarda elde edilen ve dağınık halde bulunan Türk tarihine ait 2.000 yıllık kalıntıların koruma altına alınması amacıyla TİKA tarafından 2013 yılında çevreleme çalışmaları yapıldı. Ayrıca projeye ek olarak, Kazakistan’da Batı Göktürk Kağanlığı’na ait kalıntılara dair belgesel çekildi.
Heykeller, mezarlar..
Kazakistan’ın Başkenti Astana’ya 120 km uzaklıktaki Ereymentau bölgesinde yapılan arkeolojik çalışmalar sonucunda, Türk tarihinin çeşitli dönemlerine ait heykeller, yerleşim birimleri ve mezarlar bulundu. Kazakistan Cumhuriyeti Nazarbayev Merkezi tarafından yapılan arkeolojik çalışmalar bir araya getirilerek akademik dünyaya tanıtılmak amacıyla Dr. Aiman Dosımbayeva ve Abdinur Nuskabay tarafından yazılan kitabın 1000 adet basımı TİKA tarafından gerçekleştirildi. Kazakistan’ın başkenti Astana’da yapılacak EXPO 2017’ye kadar tamamlanması planlanan çalışmalara Türkiye’den 5, Kazakistan’dan 35 olmak üzere 40 bilim adamı katıldı.
Göktürkler dönemi
Proje kapsamında yapılan çalışmalar ve çalışmaların Türkler açısından önemi konusunda açıklamalarda bulunan Yrd. Doç. Dr. Ömer Zaimoğlu, Kumay Nehri’nin zengin arkeolojik verilere sahip, birkaç bin yıllık dönemin kültürel mirasını yansıtan, Buyratau Milli Parkı’nın sınırları içerisinde kalan bir bölge olduğunu belirtti. Zaimoğlu, Göktürkler döneminden günümüze ulaşan, Bilge Kağan, Kültegin ve Tonyukuk anısına dikilen anıtlara kazınan Türkçe metinlerde, Türk milletinin refahının ve bekasının, birlik olma ve vatan toprağını kutsal bilip sahiplenmeye bağlı olduğunun yazıldığını anlattı.
