İnsana nefes aldırmayan,günlük yaşamı kabusa çeviren hastalığın yeni tedavi yöntemleri ile ilgili Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Prof. Dr. Cengiz Bahadır önemli bilgiler verdi.
Kronik obstruktif akciğer hastalığı (KOAH-kronik bronşit, amfizem, astım) halk dilindeki adıyla "kronik bronşit", "müzmin bronşit" akciğerlerdeki hava yollarının daralmasına bağlı olarak soluk alıp verme sırasında hava akımının kısıtlanmasına yol açan süregen bir hastalıktır. Kronik KOAH ölüm nedenleri arasında beşinci, uzun süreli özürlülük nedenleri arasında ikinci sıradadır. Özellikle sigara KOAH'ın en önemli sebeplerinden biridir. Kistik fibroz hastalığı ise doğumsal bir rahatsızlıktır. Çocukluk çağından itibaren akciğerlerin temiz kalmasını sağlayan salgı bezlerinin ince ve akışkan olan sıvısı, kistik fibrozis hastalarında daha fazla yoğunlaşarak akıcılıkları azalır. Balgam çıkarmayı güçleştiren bu durum, küçük hava yollarının tıkanmasına yol açar. Bu kanalların tıkanması da öksürük, hırıltı, zatürre, bronşit gibi hastalıklara neden olur.
Bu hastalarda ilaç tedavileri kullanılmakla beraber etkileri sınırlıdır. Son yıllarda bu hastalarda ilaç tedavilerine ek olarak solunum rehabilitasyonu (pulmoner rehabilitasyon) uygulamalarına ağırlık verilmeye başlanmış ve bu bağlamda yeni tedaviler geliştirilmiştir.
PULMONER REHABİLİTASYON
Pulmoner rehabilitasyon kronik akciğer hastalığı olan kişilerde hastalığın yol açtığı engelliliğin azaltılması ve fonksiyonel kapasiteyi maksimuma çıkarmak için uygulanan ilaç dışı tedavilerin tamamını kapsar. Bu hastalarda hava yolunun kronik kısıtlanması endişe, korku ve kronik yorgunluğa yol açmaktadır. Yeterli oksijen alabilme gayreti solunum kaslarını aşırı yorarak kişiyi halsiz ve güçsüz bırakır. Kronik solunum sıkıntısı hastanın günlük aktivitesini azaltmakta, genel egzersiz kapasitesi düşürmekte ve günlük yaşamında bağımlılık yaratmaktadır. İlaçların etkilerinin sınırlı olduğu bu gibi durumlarda pulmoner rehabilitasyon uygulamaları son derece yararlı olmaktadır.
SIKINTILI HASTALAR
En sık kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) olanlar rehabilitasyon programına alınmakla birlikte astım, kistik fibrozis, bronşektazi ve diğer bir çok kronik akciğer hastalığı bu programa dahil edilebilirler.
Pulmoner rehabilitasyon ile solunum sıkıntısı olan hastaların günlük yaşantıları içerisinde hareketlilik düzeylerini artırmak, solunumu egzersizler ile etkili solumayı ve öksürmeyi öğretmek , solunum sıkıntısı ataklarını ve hastaneye yatış sıklığını ve süresini azaltmak amaçlanır.
Göğüs hastalıkları tarafından değerlendirilen ve pulmoner rehabilitasyon endikasyonu konulan hastaya ilk olarak solunum fonksiyon testi ve egzersiz testi yapılır. Hastaya deneyimli bir fizyoterapist tarafından çeşitli fiziksel terapi yöntemleri (bronşiyal hijyen, etkili öksürme, bronşiyal drenaj, postüral drenaj) uygulanır ve solunum teknikleri, gevşeme teknikleri öğretilir. Ek olarak hastaya solunum fonksiyonları düzeyine göre solunum kasları ve genel vücut kondüsyonu için egzersiz programı çizilir. Hastalara gün aşırı 30 seanslık toplam 2 ay sürecek bir program uygulanır. Bu programın her aşamasında hasta kontrol altında tutulmakta ve egzersizleri bu iş için geliştirilmiş ve hastanın kalp, kan oksijen düzeyi ve tansiyon gibi yaşamsal verilerini kontrol eden özel egzersiz cihazları ile gerçekleştirilmektedir.
GELİŞTİRİLEN TEDAVİLER
Yeni geliştirilen cihazlar ile eskiden fizyoterapist tarafından yapılan ve uzun zaman alan işlemler artık bilgisayar kotrollü cihazlar ile son derece etkili ve hızlı bir şekilde yapılmaktadır. Geliştirilen en yeni tedavilerden biri göğüs duvarına yüksek frekanslı titreşim uygulayarak akciğerlerin bronşlarında biriken ve havayolunu tıkayan salgıların dışarı atılmasını kolaylaştıran cihazdır. Bu yöntemde hasta bu iş için geliştirilen yeleği giyer ve cihaz hava yardımı ile yeleği giyen hastanın göğüs duvarını şiddetli bir şekilde titreştirir. Bu sayede hasta bronşlarını tıkayan salgıları kolayca dışarı atar. KOAH ve kistik fibroz dahil hemen hemen tüm kronik akciğer hastalarında kullanılabilen bir yöntemdir. Bu tedavi dışında hastanın soluk alırken akciğerine hava gönderip, soluk verirken havayı emen ve öksürmeyi kolaylaştıran cihazlar da son birkaç yıldır kullanıma girmiştir.
MALİYETLİ BİR TEDAVİ
Yeni yöntemler dahil bu tedavilerin tamamına yakını Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından ödenmekte ve hastalara ek bir maliyet getirmemektedir.Geleneksel pulmoner rehabiltasyon yöntemleri ve geliştirilen yeni cihazlar ile kronik akciğer hastalarında solunum sıkıntısının azalması, hastaneye başvuru sayısının azalması, kan oksijen düzeyinde artma, genel kondüsyon artışı, yaşam kalitesinde artış, gerginlik ve depresyon düzeyinde azalma, kendine güvenin artması gibi çok olumlu sonuçlar elde edilmektedir.
