Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, 9. Ordu Müfettişi olarak 15 Mayıs 1919 günü Bandırma vapuruyla İstanbul’dan hareketle 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak bastı. 25 Mayıs’a kadar çalışmalarına burada devam eder. Daha sonra Amasya’ya geçer ve 22 Haziran 1919’da 6 maddelik Amasya tamimini yayınlar.
Atatürk, 13 Haziran 1919 da Amasya’ya geldiğinde, diğer illere genelgeler göndererek halkı kendi safına çağırıyor, onun eylem ve sözleri İstanbul Hükümetini endişelendiriyordu. Bir yönden Mustafa Kemal Paşanın Ordu Müfettişliğinden azledildiğini telgraflarla illere yayan İstanbul Hükümeti, öte yandan Mustafa Kemal’i tutuklamak üzere, Ali Galip adında birisini gizlice Sivas’a gönderiyordu. Bunun öğrenen Atatürk, 26 Haziran 1919 günü gizlice Tokat’a geldi.
Bu olayı Atatürk daha sonra şöyle anlatır: “Ayın 25’inci günü, Sivas’ta aleyhimde bazı uygunsuz olaylar çıkmaya başladığını öğrendim. 25/26 Haziran gecesi, yaverim Cevat Abbas Bey’i çağırdım ve yarın sabah karanlıkta Amasya’dan güneye hareket edeceğiz, dedim. Bu hareketimin gizli tutularak hazırlanılması için emir verdim. Bir taraftan da 5’inci Tümen Komutanı ve Kurmay heyetimle aramızda gizli olarak şu tedbiri kararlaştırdık: 5’inci Tümen Komutanı, Tümeninin seçme subay ve erlerinden meydana gelen ve mümkün olduğu kadar kuvvetli bir atlı piyade müfrezesini derhal o geceden başlayarak süratle kuracaktı. Ben 26 Haziran sabah, otomobille Tokat’a hareket edecektim.”
Mustafa Kemal Paşa bir gün evvel Tokat Postanesini kontrol altına aldırmış ve buraya geliş hareketlerinin hiçbir yere bildirilmemesini sağladıktan sonra Tokat Belediye salonunda 25 kişilik aydınlara özetle şöyle hitap etmiştir: “Hiçbir savunma vasıtasına sahip olmasak dahi, dişimiz, tırnağımızla, zayıf ve dermansız kolumuzla mücadele ederek şeref ve haysiyetimizi, namusumuzu müdafaa etmeyi zaruri görüyorum. Tarih bize, vatan uğrunda, canını malını esirgemeyen milletlerin asla ölmediklerini, hâlâ yaşadıklarını göstermektedir. Ben hayatımı hiç bir zaman milletimden üstün görmedim ve görmeyeceğim. Her an milletim için şerefimle ölmeğe hazırım.”
21 Temmuz-7 Ağustos 1919 tarihleri arasında Erzurum kongresini toplar ve daha sonra da 29 Ağustos 1919’da Erzurum’dan ayrılarak, yeni bir kongre toplamak amacıyla 2 Eylül 1919’da Sivas’a geçer. Sivas Kongresi 4 Eylül 1919 tarihinde açılmıştır. İlk oturumda yapılan oylamada Mustafa Kemal Paşa, kongre başkanlığına seçilmiştir. Kongrede ilk önce Erzurum Kongresi’nde alınan kararlar gözden geçirilir ve bölgesel içerikli kararlar ülke geneline yayılır.
Kongre sekiz gün devam etmiş ve 11 Eylül 1919’da çalışmalarına son vermiştir. 13 Eylül 1919 tarihinde de kongrenin yayın organı olmak üzere İrade-i Milliye adı ile bir gazete yayımlanmıştır.
