İyimser veya kötümser yazmakla, gerçeği anlatmak farklıdır. Gerçeği de veriler gösteriyor. Bu verileri farklı yorumlarsanız, asıl o zaman toplumu yanlış yönlendirmiş ve zarar vermiş olursunuz.

Söz gelimi dış borçlarda biz ne dersek diyelim, alacaklı olanlar bizim ekonomiyi bizden çok daha iyi değerlendiriyor. Aksi halde canları yanar. Dahası bu riskleri en önce ekonomi yönetimi görmelidir. Zira teşhis olmadan tedavi olmaz. Biz algı yaratma peşinde iken dünya uluslararası piyasalarda oluşan verileri görüyor ve değerlendiriyor.

Geçen seneden bu seneye ekonomik dengeler baş döndürücü bir hızla bozuldu. Söz gelimi geçen sene bu vakitler, dış borç  göstergeleri kriz boyutunda değildi. IMF raporlarında da Türkiye'nin dış borçlarını çevirebileceği belirtiliyordu.

DIŞ BORÇ GÖSTERGELERİ:

1- 2018 Dış Borç Yükü: (Dış Borç Stoku= 46. 7/GSYİH = 761) = Yüzde 61.4

Açıklanan 2018 ilk çeyrek dış borç stoku 467 milyar dolardır. Gayri safi yurt içi hasılaya oranı yüzde 61.4'tür. Bizim gibi gelişmekte olan ülkelerde dış borçlarda risk sınırı için genellikle yüzde 60 oranı telaffuz edilmektedir. Bana göre böyle bir sınır net bir gösterge değildir. Risk sınırı ülkeye, ülkenin döviz kazanma potansiyeline ve iktisadi konjonktüre göre değişebilir.

 2- Dış Borç Reel Yükü: (7 Eylül 2018 TL Reel Değeri =  -41.45)

 Merkez Bankası reel kur endeksine göre TL'nin döviz sepetine göre yüzde 41.45 oranında düşük değerde olması, dış borçların TL karşılığını artırdı. Bu kayıp reel olarak hesaplandığı için, Türkiye'nin dış borç TL karşılığı da reel olarak aynı oranda arttı.

Özel  sektörün bu yükü karşılamak için hem daha yüksek gelir sağlaması, hem de bu geliri dövize çevirmesi gerekir. Özel sektörün yurt dışında kayıt dışı tasarrufları varsa dış borçlarını ödeyebilir. Ne var ki bugünkü şartlarda bu da zor görünen bir çözümdür.

3- Dış Borç Ödeme Kapasitesi: 2018 Cari Açık =55/ GSYH= 761 = Yüzde: 7.2

Bu sene ilk 6 ayda cari açık 31 milyar dolar oldu. Yıl sonuna kadar biraz düşme olur. Yıl sonunda tahminen 55 milyar dolara çıkar.

Uluslararası standartlara göre cari açık/GSYH oranı yüzde 5 sınırından sonra riskli kabul edilmektedir. Türkiye devamlı cari açık verdiği için bu sınır bile yüksektir. Kaldı ki 2018 için yüzde 7.2 olarak tahmin ettiğimiz cari açık oranı, tereddütsüz risklidir.

4- Dış Şok Göstergesi: İlk 6 Ay Yabancı Sermaye Girişi                 2017          2018

                                               Doğrudan Yatırımlar (Milyar Dolar)      5.1              4.9        

                                                      Portföy Yatırımları (Milyar Dolar)    17.7              0.2

Türkiye'ye döviz girişinde portföy yatırımlarında şok bir gerileme olmuştur. 2017 ilk 6 ayında 17.7 milyar dolar olan Portföy yatırımları net girişi 2018 yılının aynı döneminde 0.2 milyar dolara düşmüş ve dolayısıyla döviz arzı daralmıştır.

5- Türkiye Kredi Risk SWAP'ı (Baz Puan) Eylül 2017 =160.74  2018 = 551.11     

Dış borçlarda yüksek riskin en belirgin göstergesi, uluslararası piyasalarda 5 yıllık Türkiye tahvilleri için oluşan sigorta risk primi, (Kredi risk Swapı)'dir. Risk Swapı geçen sene Eylül'de 160.74 baz puandan bu sene 7 Eylül'de 551.11 baz puana yükseldi.

6- MB Resmi Rezervler (Milyar Dolar)   

                                                                                                  2017 Temmuz       2018 Temmuz

                                     A. Resmi Varlıklar                               107.6                      100.7

                              B.Döviz                                                      86.5                        76.9

                              C.Altın                                                       19.7                        18.2

                              D.Şarta Bağlı Yükümlülük              63.4                         57.6

                              E .(B-D)                                                        23.1                        19.3

Geçen yıllarda da Merkez Bankası'nın döviz rezervleri zaten ihtiyaca cevap verecek düzeyde değildi. Bu Temmuz'da iyice azaldı. Döviz rezervlerinin, güven açısından da psikolojik etkisi oluyor.

7- Türkiye'nin Raitingi      Kurum                                  Not         Anlamı          

                                                      Moody's                               Ba3         Alt Orta Sınıf

                                                      Standart And Poor's     B+           Son Derece Spekülatif

                                                      Fitch                                       B+           Son Derece Spekülatif

Standart and Poor's ve Fitch raiting notumuzu B+ya indirdi. Bu seviye karşılığı ''Son Derece Spekülatif ''tir. Türkiye'ye borç verecek olanlar, Türkiye tahvillerini alacak olanlar bunların notuna bakıyor.

Sonuç; mevcut politikalar ile veya algı yaratarak, ya da iyi temenni olarak bu da geçer diyerek, dış borç riskini atlatamayız. Önlem almalıyız. İnşallah bu veriler dışında bizim bilmediğimiz ve iktidarın düşündüğü normal piyasa ekonomisine ve mülkiyet güvencesine dayanan çözümler vardır