İtalyan Askeri Ataşesi ise Roma’daki İtalyan Genelkurmayına gönderdiği telgrafta, daha çok yapılan törene ağırlık veriyordu: “Yarım milyonluk İzmir kentinde, baskı hareketi ve bazı vaatlerle törene katılanların sayısı, hepsi Rum ve Ermeni olarak bini geçmemektedir.
Bunların arasına sayıları bir düzineyi aşmayan ve zengin Rumların yanında çalışan pek az sayıda Türk katılmıştır.
Yahudilerin ve ileri gelen Rumların da törene gelmedikleri dikkati çekmiştir. Rum halkının moralini yükseltmek amacıyla İzmir sokaklarında yapılan yaygaralı gösteriler de halk üstünde bir etki yaratmamıştır.”
Tören yapılmış, demeçler verilmiş, bildiriler dağıtılmış, ama birçok şey de anlaşılamamıştı. İyonya Devleti kurulacağı bildirildiği halde, “Devlet” sözü hiç edilmemiş, sınırların ne olacağına hiç değinilmemişti. Yalnızca zaman içinde alınacak kararlarla ve yapılacak uygulamalarda çağdaş bir yönetimin oluşacağı üstünde durulmuştu. Sık sık Müttefiklerin verdiği görevi yerine getirmek için Yunanistan’ın Batı Anadolu’yu işgal ettiği, Müttefiklerin Sevr Andlaşması ile kazandığı hakları Mustafa Kemal’e kabul ettirmek için Yunan Ordusunun üç yıldır savaştığı anımsatılıyordu. Kan dökülerek yapılan bu hizmetler karşılığında Müttefiklerin iyi niyetle destek olarak kurulacak yönetimi güçlendirmelerinin beklendiği belirtiliyordu. Anlaşılan, Yunanistan birden büyük adımlar atmaktan kaçınmış, Müttefiklerin onayını aldığı ölçüde aşamalı olarak yönetimi biçimlendirmeye karar vermişti.
Bebek kırkı çıkmadan can verdi
30 Temmuz 1922 günü İzmir’de İyonya Devleti’nin ilânını o günü yaşayanlardan izledik. Şimdi sonraki gelişmelere kısaca göz atalım. İngiltere Başbakanı Lloyd George hemen parlamentoda bir konuşma yaparak, sıcağı sıcağına Yunanistan’ın kararını desteklediğini bildirdi. Geriye, müttefiklerden öteki iki büyük devletin, Fransa ve İtalya’nın ılımlı görüşünün sağlanması kalıyordu. İngiltere’nin baskısıyla onların da yola gelecekleri kuşkusuz.
Ama ona da gerek kalmadı. Doğan bebek daha kırkını çıkarmadan, Türk ordusunun İzmir’e girmesiyle can verdi. Yenik Yunan ordusunun subayları Yunanistan’a dönünce bir darbeyle İyonya Devleti’nin kurucusu Yunan hükümetini devirdi, beş bakanı kurşuna dizdi.
İzmir’deki Yunan Genel Valisi Stergiadis, Türk ordusu İzmir’e girmeden önce, körfezdeki bir İngiliz savaş gemisine binerek uzaklaştı. Ve ömür boyunca büyütmeye çalıştığı Yunanistan’a bile dönemeyerek Fransa’ya sığındı. İyonya Devleti’nin vaftiz babası İngiltere Başbakanı Lloyd George, Mustafa Kemal Paşa’nın zaferi sonucu iktidardan düştü ve bir daha politika sahnesine dönemedi. (BİTTİ)
