Patates ve soğan dolarla yarışıyor

Sofralarımızın vazgeçilmesi patates ve soğanın çarşı-pazar fiyatındaki anormal artış, Amerikan dolarındaki yükselişi aratmıyor. Tezgâh ve raflarda sarı patatesin kilosu 6 TL'yi bulurken, 1 kilo soğan 6.5 TL oldu. Bir zamanların, tarımda kendi kendine yeten Dünya'nın sayılı ülkeleri arasında tarımdaki yer alan Türkiye'de, yerli üretimin azalması ve arz-talep dengesizliği, patates ve soğanın fiyatını uçurdu. Bu ürünler, çarşıda tam anlamıyla el yakıyor. Kilosu 6 TL'yi bulan patatesin tanesi 1 TL'ye denk düşüyor. Bu ay itibarıyla tarım ürünlerindeki en dikkat çekici artış, patates ve soğanda görüldü.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Hal Müdürlüğü'nün açıkladığı resmî rakamlara göre, patatesin toptan kilogram fiyatı, 19 Haziran 2018 Salı günü itibarıyla 2.5 lira ile 3.5 lira arasında değişiyor. Mayıs ayında ise aynı ürün aynı yerde 1 lira ile 1.8 liradan satılıyordu. Buna göre, bir ay içinde patatesteki fiyat artışı yüzde 94'e denk geliyor. Başka bir ifade ile geçtiğimiz Mayıs ayında bir kilo patates için talep edilen bedel ile bu ay ancak 500 gram patates alınabiliyor. Geçtiğimiz 2017 yılının Haziran ayı Belediye Hal'i satış fiyatları ile karşılaştırdığımızda ise, patatesin en düşük 1.3 liradan, en yüksek ise 2 liradan alıcı bulduğunu görüyoruz. Bu hesapla; sarı patatesteki bir yıllık fiyat artışı yüzde 75'i bulmuş oluyor. İstanbul'daki marketlerin manav bölümlerinde patatesin etiket fiyatı, kilosu 4.5 liradan 6 TL'ye kadar patates bulmak mümkün.

Gazete Habertürk'ten Yiğitcan Yıldız'ın haberine göre; patatesteki azımsanmayacak fiyat artışının birkaç farklı sebebi var. Türkiye'de 2017 yılında 4.8 milyon ton patates üretildi. Bu miktarın yaklaşık yüzde 5'i ise ihraç ediliyor. Fakat, Gürcistan'ın 'patates hastalığı' sebebiyle Mart ayından itibaren geçici olarak Türkiye'den patates ithalatını askıya alması, depolarda ürün birikmesine ve bu ürünlerin bir kısmının da ekonomik değerinin zamanla yok olmasına yol açtı. Türkiye'nin patates ambarlarından Nevşehir ve Niğde'deki depolarda bulunan 350-400 bin ton patatesin Mart ayından sonraki dönemde akıbetinin, gelişmeler neticesinde tatsız sonuçlanması da, geçen yıl kaydedilen yüksek üretim rakamının tüketiciye fiyat avantajı olarak yansımasının önüne geçti. Patatesteki olumsuz tablo sedece ihracatla sınırlı değil. Petrol fiyatları ve döviz kurlarındaki yükselişe paralel olarak çiftçinin artan giderlerinin de, Haziran ayında tüketiciye yansıdığı belirtiliyor.

TÜİK verilerine göre, 2015 yılında 1 milyon 879 bin ton seviyesinde gerçekleşen soğan üretimi, 2016 yılında artarak 2 milyon 121 bin ton seviyesine ve 2017 yılında yine bir artışla 2 milyon 131 bin tona yükseldi. TÜİK'e göre 2 yıl içinde soğan üretiminden elde edilen miktar aynı olsa da, ekili alan sayısının azaldığı göze çarpıyor. 2016 yılında 604 bin dekarlık alana soğan ekilirken, 2017 yılında bu rakam 576 bin dekara düştü. Fiyatlardaki yükselişi değerlendiren çiftçi birliklerine göre de, soğanın fiyat artışını yıl başından beri devam eden sağanak yağışlar ve dolu gibi hava şartları tetikledi.

Son yıllarda artan patates üretim rakamının, bu yıl düşeceği tahmin ediliyor. TÜİK'e göre, bu yıl tahıllar ve diğer bitki kaynaklı ürünlerde üretim miktarının, bir önceki yıla göre yüzde 1.3 azalması bekleniyor. Raporda bu yıl Türkiye'nin patates üretiminin de yüzde 1 oranında azalacağı tahminine yer verildi. 2017 yılında 4.8 milyon ton olarak hesaplanan Türkiye'nin patates üretimi, 2014 yılında 4 milyon ton sınırını yeniden geçmiş ve 2016 yılında da 4 milyon 750 bin ton olarak ölçülmüştü.

ÖDEMİŞ'TE BİLE KİLOSU 4 TL!

Türkiye'nin patates ambarlarından İzmir'in Ödemiş ilçesinde, yaz patatesinin son hasadı tamamlanırken, 50 ile 60 kuruş arasındaki kilo satış fiyatları, tarlada ürün kalmaması sonucunda 2 lira 60 kuruşa yükseldi. Pazarda fiyat 4 liraya çıktı. Fiyat yükselmesinde sezon sonu olmasının önemli bir faktör olduğunu belirten yetkililer, pazarda 4-5 liraya yükselen kilo satış fiyatının tarlada 1-2 hafta içerisinde 3 liraya yaklaşabileceğini ifade etti. Nemden dolayı başgösteren Mildiyu hastalığı yüzünden verimin düşük geldiğini belirten uzmanlar, küçük üreticinin elinde patates kalmadığını ve fiyatın 3 lira olmasının, büyük üretici ve depoculara yaradığını söyledi.

***

Günlük beslenme ihtiyacımızda önemli yer tutan sebze ve meyvelerin, Ramazan Bayramı ertesindeki pazar ve market satış fiyatları şöyle:

Soğan: 6.5 TL

Patates: 6 TL

Domates: 5.5-8 TL

Domates (Çeri): 5-6 TL

Salatalık: 3-5 TL

Patlıcan: 6 TL

Sivri biber: 9 TL

Fasülye: 9-10 TL

Barbunya fasülye: 12 TL

Kırmızı Biber: 8 TL