Sosyal güvenlik sistemi, sosyal risklerden insanları korumayı amaç edinir. Bunu yaparken, karşılığında prim aldığı gibi primsiz de koruma sağlayabilir. Şemsiyesi altına tüm bir toplumu alır. Sistemi, havuza benzetebiliriz. Toplanan primler havuzu doldururken; dağıtılan aylıklar, gelirler ve ödenekler ise boşaltır. Daha geniş bir açı ile baktığımızda; toplam refahın yeniden bölüşülmesi görevini yerine getirir. Bu nedenle; sosyal güvenlik düzenlemeleri her zaman kamuoyunun ilgisini üzerine toplar, insanların gerçek gündemini oluşturur. İnsanımızın taleplerini, yanıtlar. Diğer taraftan siyaset ise; insanların istekleri ile devlet uygulamalarını buluşturan bir mekanizmadır.

Bu çerçeve içinde oluşan sosyal güvenlik politikaları ile insanların memnuniyeti arasında doğrudan bir ilişkiden bahsetmek yerinde olacaktır. Nitekim bu memnuniyetin en ciddi ölçüm arenası da "seçim" olarak karşımıza çıkmaktadır. Seçmenler tercihlerini belirlerken, doğal olarak isteklerinin somutlaşmasını gözetmektedir. Siyaset kurumları, seçmenin önceliğini karşılayabildikleri ölçüde onay almaktadırlar.

Tüm seçimlerde olduğu gibi 2023 Cumhurbaşkanlığı ve 28'inci Dönem Milletvekilliği seçiminde de seçmenlerin gözü kulağı sosyal güvenlik düzenlemelerinde idi. Seçim vaatleri, somutlaştığı oranda seçmen davranışları üzerine etkili oldu. Seçim tarihi yaklaştıkça sosyal güvenlik politikaları gündemin en önünde yerini aldı.

En önde Emeklilikte Yaşa Takılanlar Düzenlemesi geliyor.

Uzun bir süredir beklenen düzenleme, seçime bir yıl kala yoğunlukla konuşulmaya başlandı. 5 milyonun üzerinde sigortalının talepleri emeklilikte yaş koşulunun kaldırılmasıydı. Aileleri ile birlikte değerlendirildiğinde, nüfusa oranla büyük bir kesimin isteği olduğu görülmekte. 3 Mart 2023 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan düzenleme ile 08/09/1999 öncesi işe girenler için yaş koşulu kaldırıldı.

Emeklilik koşulları için, yasa sonrası sadece sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı aranıyor. İlk işe giriş tarihine göre kademelendirilen prim ödeme gün sayısı koşulunun dolması ile emeklilik başvurusu yapılabiliyor. 5.000-5.975 gün sayısı aralığında kademelenen, prim ödeme gün sayısının tamamlanması yeterli oluyor.

EYT düzenlemesinin yasalaşmasında emeklilikte yaşa takılanların oluşturduğu platformların/derneklerin önemli katkısı oldu. Bu oluşumlar herhangi bir siyasi partiye çok da yaklaşmadan genel olarak siyaset kurumundan yaş koşulunun kaldırılmasını talep ettiler. Belki de tarihe ilk Türk sivil toplum hareketi olarak yazılacaklar. Karşılığında ise siyaset kurumunun, bu spontane grubu doğru okuyarak, yaş koşulunu hiçbir sınırlama getirmeden kaldırdığı görüldü.

Ardından en düşük emekli aylığı 7.500 TL oldu.

Hangi emekli ile sohbeti derinleştirseniz, konu dönüp dolaşıp emekli aylıklarına gelir. Aylıkların düşüklüğünden yakınırlar. Genelde talepleri maaşlarının yükseltilmesi yönünde olur. 2022 Ocak ayında 2.500 TL. olan en düşük emekli aylığı, 2023 Ocak ayına gelindiğinde 5.500 TL. olmuştu. Bugün ise 7.500 TL. En düşük emekli aylığı alan emekli kümesinin sayısı 8.8 milyona ulaştı. Emeklilerin beraber yaşadıkları hane halkı göz önüne alındığında yapılan düzenlemelerin etki alanı daha iyi anlaşılabilir.

Sosyal güvenlik politikaları gündemden düşmeyecek.

Sosyal güvenlik sorunları irili ufaklı birçok grubu etkilemektedir. İçinde milyonları bulunduran gruplar olduğu gibi yüzbinleri bulan insanımızın yer aldığı gruplar da bulunmakta. Bunların yanı sıra on binlerle ifade edilebilecek küçük kümeler de sorunlarına çare beklemekte. Bu grupların başlıcaları:

1-Bağ-Kur (4/b) emeklilik koşulları ile SSK (4/a) emeklilik koşullarının eşitlenmesi önemli bir talep olarak karşımıza çıkmakta. Hali hazırda her iki grubun emekliliği arasında, dönemine göre 4.000 güne yaklaşan bir fark bulunuyor. İlk işe giriş tarihi 08/09/1999 öncesi olan 5.000 prim ödeme gün sayısı ile emekli olabilen bir sigortalı, Bağ-Kur'da 9000 prim günü ödemek durumunda.

2-08/09/1999 sonrası işe girenlerin emeklilik koşulları ise; 7.000 prim ödeme gün sayısının tamamlanması ile kadın ise 58 yaş, erkek ise 60 yaş. Bu tarihten, 30/04/2008 tarihine kadar işe başlayanların da yaş koşulunda, kademe beklentileri mevcut. EYT düzenlemesi sonrası yaş koşulunun kaldırılması ile 40'lı yaşlarda emekli olanlar ile aralarındaki yaş farkının çok sert olduğundan şikayetçiler.

3-Vergi kaydı veya oda kaydı ya da sicil kaydı olduğu halde Bağ-Kur tescilini yaptırmamış önemli sayıda esnaf ve çiftçi bulunuyor. Geçmişe dönük Bağ-Kur tescili yapılamadığından, emeklilik için daha ağır koşulları tamamlamaya çabalıyorlar. Yapılacak bir düzenleme ile geçmişte kalan vergi, oda ve sicil kayıtlarına göre tescil olanağı beklentileri mevcut. Geriye dönük borçlanma yapılabilmesiyle, prim/gün koşulu sağlayabilmeyi umuyorlar.

4-2012 yılında intibak yasası olarak bilinen düzenleme ile emekli aylıkları güncellenmişti. 2000 yılı öncesinde emeklilerini kapsamıştı. En düşük emekli aylığına yapılan artışlardan sonra tüm emekli aylıklarının prim ödeme gün sayısına ve ödenen primlere göre tekrar farklılaştırılarak dengenin sağlanması önemli bir beklenti. Emekliler haklı olarak daha az gün ile prim ödeyenlerle aynı maaşı almaktan yakınıyorlar.

Listeyi daha uzatmak olanaklı. Stajyer ve çırakların ilk işe giriş tarihinin staj başlangıç tarihine çekilmesi, doğum borçlanmasının tüm kadın sigortalıların ilk işe giriş tarihini geriye çekmesi, emekli sandığı borçlanmalarının memuriyet başlangıcını geriye alması ve benzeri…

BİR SORU - BİR YANIT

EYT sonrası emeklilik için başvurdum. SSK günlerim tamam. Ancak Bağ-Kur'a 59.000 lira borcum olduğu için emekli olamıyorum. Yapılandırmaya başvurduğumda aylık bağlanır mı?

Bağ-Kur prim borcunuz bulunduğu sürece emekli olamazsınız. Borcunuzu ödediğiniz tarihten sonra emekli olabileceksiniz.

Yapılandırma başvuruları 31 Mayıs 2023 tarihine kadar yapılabiliyor. Yapılandırma ile peşin ödeme seçeneğini seçmeniz ve akabinde ödemeniz gerekmekte. Borcu ödediğiniz tarihi takip eden ay başından aylığınız bağlanacaktır.