Petrolde İran paniği yaşanıyor
28 doları gören varil fiyatında yeni beklenti 20-25 dolar aralığı.
Çin ekonomisindeki yavaşlama, ABD’deki petrol stoklarındaki büyük artış ve İran yaptırımlarının kaldırıldığı haberleri Brent petrol fiyatı üzerinde baskı yaratınca Avrupa’nın petrol göstergesi Brent, Nisan 2004’ten bu yana ilk defa 28 doları gördü. Yeni beklenti varilde 25 doların altı.İran’ın nükleer program konusunda Batı’yla vardığı uzlaşmanın ardından Tahran’a uygulanan petrol ihracatı yasağı kaldırıldı. İran’ın birden satış dalgasıyla piyasa girmesi de en fazla Rusya, Venezuella gibi ekonomisi krizde olan petrol üreticisi ülkeleri olumsuz etkileyecek. İran Petrol Bakanı Yardımcısı Rokneddin Javadi, “İran’ın yaptırımların kaldırılmasının ardından günlük üretimini 500 bin varil artırma kapasitesi var ve bu artışın gerçekleşmesi için gerekli talimat bugün verildi” dedi. İran’a yaptırımların kalkması haberiyle birlikte küresel piyasalarda petrol fiyatları da yeni dip seviyelere geriledi ve Brent petrolün varil fiyatı 28 dolar seviyesine kadar indi. Uluslararası piyasalarda 2002 yılında varili ortalama 23,4 dolardan satılan ham petrol, 2003 yılında 26,9 dolar, 2004 yılında 34,5 dolar, 2005 yılında 50,1 dolar, 2006 yılında 61 dolar, 2007 yılında 68,1 dolar, 2008 yılında 97,1 dolar, 2009 yılında 61,1 dolar, 2010 yılında da 77,5 dolara yükseldi.
Üç temel neden
İran’ın piyasalarda yarattığı yeni satış dalgasının ise üç temel nedeni bulunuyor.
1- Dünyanın en büyük petrol üreticilerinden birisi geri dönüyor
İran, 157 milyar varil kanıtlanmış petrol rezerviyle dünyanın en büyük petrol rezervine sahip dördüncü ülkesi konumunda. Tahran’ın petrol üretimi de 2014’te günlük 3,38 milyon varil seviyesindeydi. İran, yaptırımlara karşın en büyük 10 petrol üreticisi arasındaki yerini korumayı başardı. Zaten arz fazlası ve Çin’deki ekonomik yavaşlamanın tetiklediği talep düşüşü ile düşüş trendinde olan petrol fiyatları, İran’dan gelebilecek olan ilave arz ile bir kez daha baskı altına girdi.
İsviçreli UBDS bankasının enerji piyasaları analisti Giovanni Staunovo, yatırımcılara gönderdiği piyasa notunda, “İran’ın piyasaya dönüşü daha kötü bir zamanda olamazdı. Yatırımcılar en kötü senaryoyu göz önünde bulundurarak hareket edecektir” diyor.
2- Yeni satış dalgası için mazeret
Petrol fiyatlarında düşüş yeni bir gelişme değil. Son 1,5 yıl içerisinde Brent petrolünün varil fiyatı yüzde 70’ten fazla düştü. Sadece Ocak ayının başından bu yana yaşanan düşüş ise yüzde 20’nin üzerinde.JP Morgan, Goldman Sachs ve Morgan Stanley gibi yatırım bankaları petrolün 20 dolar seviyesinin altına gerilemesinin olası olduğu uyarıları yapıyorlardı. Petrolde düşüş trendinin devam edeceği beklentisi varken İran haberinin gelmesinin, yatırımcılar için yeni satış dalgasının mazereti olduğu ifade ediliyor.
3- OPEC’te işler zorlaşıyor
Yatırımcıları endişelendiren ve petrolde yeni satış dalgasını tetikleyen bir diğer konu ise Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nde (OPEC) karar almanın daha da zorlaşacağı endişesi. İran’ın yeniden petrol ihracatına başlamasıyla OPEC içerisinde etkinliğinin de artması bekleniyor. Dünyanın en büyük ikinci petrol üreticisi Suudi Arabistan da OPEC üyesi. Tahran ile Riyad arasındaki ilişkiler önce Yemen krizi, ardından da Suudi Arabistan’ın Şii din adamı Şeyh Nimr El-Nimr’i idam etmesiyle iyice gerilmişti. Petrol fiyatlarını dengelemek için üretimi kısması mümkün olan OPEC’te İran ve Suudi Arabistan’ın uzlaşı içerisinde bir karar almasının giderek zorlaştığı düşüncesi hakim.
Varilde 20 dolar senaryosu
* Standard Chartered fiyatların 10 dolara kadar düşebileceğini belirtti.
* Goldman Sachs 2016’da petrolün 20 dolar seviyesine kadar inebileceğini belirtmişti.
* Morgan Stanley dolara ani bir yönelişin petrol fiyatlarını 20 dolara kadar düşürebileceğini belirtti. Morgan Stanley’ye göre dolar yüzde 5 değer kazanırsa petrol fiyatları yüzde 10 ile yüzde 25 arasında değer kaybedebilir.
* Barclays, WTI ve Brent için 2016 ortalama fiyat tahminlerini 37 dolar/varile indirdi.
* Macquarie, Brent petrolü için 2016 ortalama fiyat tahminini yüzde 24 indirerek 44,5 dolar/varile revize etti.
* Jefferies, Brent petrolü için 2016 fiyat tahminini 43 dolar/varile indirdi.
* Moody’s, Brent için 2016 yılı ortalama fiyat tahminini 43 dolar/varile, WTI için ise 40 dolar/varile indirdi.
“40-50 $ adil fiyat olur”
Rusya Enerji Bakanı Aleksandr Novak, petrolün varil fiyatının 40-50 dolar olmasının adil olacağını söyledi. Gazetecilerin sorularını cevaplandıran Novak, petrol piyasasının 1,5 yılda dengeleneceğini söyledi. Novak, “Şu anda petrol üretiminin azaldığını gözlemliyoruz. Bize göre petrol piyasası 1,5 yılda dengelenir.” dedi. Fiyatlar konusuna temas eden Novak, “Petrol fiyatının ne zaman eskiye döneceği konusunda yorumda bulunmak zor. Adaletli fiyatlardan bahsedecek olursak, varil fiyatının ortalama 40-50 dolar olması arz talep dengesini sağlardı.” diye konuştu.
Türkiye’de benzin fiyatları neden düşmüyor?
Türkiye’de akaryakıttan hem Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) hem de Katma Değer Vergisi (KDV) alınıyor.
* Kurşunsuz benzin 95 oktan - litresinden 2,1765 TL ÖTV alınıyor.
* Motorin - litresinden 1,5945 TL ÖTV alınıyor.
* Akaryakıtta ürün bedeli + ÖTV üzerinden yüzde 18 KDV alınıyor.
Dolayısıyla petrol fiyatları ne kadar sert düşerse düşsün vergi oranlarında düşüş olmadıkça petroldeki düşüş pompaya ÖTV ve yüzde 18 KDV nedeniyle vatandaşın beklediği oranda yansımıyor. Bunun yanında benzin ÖTV’si AB ortalamasının yüzde 75 civarında üzerinde bulunuyor.
