Yusuf Has Hacib 1000 yaşında

Yusuf Has Hacib 1000 yaşında
Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY) ülkelerinde, doğumunun bininci yıl dönümü şerefine, 2016 adına atfedilen Yusuf Has Hacib (Yusuf Balasagun); İslamî Türk edebiyatının, eseri elimize geçen ilk yazarı.

Onun kaleme aldığı “Kutadgu Bilig” de ‘edebiyatımızın ilk siyasetnamesi’ olarak tarihteki yerini aldı. Doğu Türkistan’daki Balasagun şehrinde doğup tahsil, terbiye gören Balasagun; Karahanlı hizmetine girdikten sonra, ‘Has Hacib’ unvanını aldı. Kendini çok iyi yetiştirdi. Manzum bir eser olan “Kutadgu Bilig” i, 18 ay içinde yazıp Kaşgar’a giderek; 1070’te Karahanlı hükümdarı, edebiyat meraklısı Uluğ Kara Buğra Han’a sundu. Han da Türklerin ahlak, hukuk ve devlet idaresi ile törelerini çok güzel olarak dile getiren eserini; ona sarayında okuttu. “Kutadgu Bilig”, Karahanlı Sarayı’nda günlerce okundu ve çok beğenildi. “Uluğ Has Hacib” unvanıyla başvezir yardımcılığına getirilerek, en yüksek devlet memuriyetlerinden biri verildi. Bu vazifesiyle “Yusuf Has Hacib” olarak tanınıp, tarih ve edebiyat literatürüne girdi.

Altı bin 645 beyitten oluşuyor

Çağının geçerli bilimlerinin yanı sıra Arapça ve Farsça da öğrenen Hacib’in ‘Kutlu kılan bilgi’ anlamındaki bu eseri, altı bin 645 beyitten oluşurken; hamd, Allah’a hamd, Peygamber ve dört halifeye teşekkürle başlıyor. Böylesine kapsamlı bir çalışmada, adına sadece bir kez yer verirken, milletine bir Şeh-name hediye etmek ve Türkçenin kudretini göstermek amacını taşıyor. Bunu yaparken de İslam sanatkârlarını örnek alarak aruz veznini, üstelik bir şekilde kullanmasıyla dikkat çekiyor.

Kitap; içerik bakımından ise sahnesiz bir tiyatro eserini andırıyor. Hükümdar Küntogdı, akibeti temsil eden Odgurmuş’la görüştükten sonra; dünyadaki hayatın esasını kavrayarak, üzerindeki yükü taşımak istemediğini aklı temsil eden Ögdülmiş’e söylüyor. O da hükümdara, yapacağı işleri anımsatıyor. Uygurca nüshası, 1439’da Herat’da bulunan kitabın ikinci nüshası Arapça. Birinci baskısının tarihi ise 1900 yılı.