Rusya Federasyonu doğal gaz üreticisi ülkeleri yeni bir Gaz OPEC’i içinde biraraya getirmek için çabalarını yoğunlaştırırken, Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde beklenmedik bir sürprizle karşılaştı. Deneyimli bir Orta Asya’lı diplomat dostumun değerlendirmesiyle, “Bağımsızlıklarının 16. yıldönümünde Taşkent, Astana ve Aşkabad’ın ilk önemli ortak tarihi adımı” olan bu girişim gaz üreticisi üç ülkenin kendi OPEC’lerini oluşturma girişimi.
Rusya’nın enerji devi Gazprom Şirketi’nin başkanı Aleksey Miller, geçen hafta Özbekistan “Uzbekneft-gaz”, Kazakistan’ın “Kazmunaigaz” ve Türkmenistan’ın “Türkmengaz” devlet şirketlerinin ortaklaşa aldıkları karar kendisine iletilince adeta şok geçirmiş. Bu üç devlet doğal gaz şirketinin ortaklaşa kararı şöyle:
Önümüzdeki yıldan başlamak üzere Gazprom aracılığıyla Avrupa’ya satılan gazlarının fiyat ayarlamalarını Moskova’nın Gazprom’unun değil, kendi firmalarının birlikte belirleyeceğini açıkladı üç ülke. Gazprom bugüne kadar uyguladığı enerji emperyalizminin baskıcı yöntemleriyle ucuza kapattığı Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinin gazını yüksek fiyattan AB ülkelerine pazarlıyordu.
Rakamlara göre, Gazprom bu üç ülkeden ithal ettiği doğal gazı ortalama 140 dolardan alarak 250-270 dolar arasında bir fiyatla satıyor. Yani Rus borularından geçiş ücreti olarak iki misli bir kâr elde ediyor Gazprom. Ayrıca Rus gazetesi Kommerstant 2009 yılında yalnızca Türkmenistan’dan alınan gazın fiyatının birim başına 300 doları geçeceğini yazıyor. Rusya lideri Putin geçen yıl üç Orta Asya devletine yaptığı gezilerde Türkmen gazının yalnızca Kazakistan ve Rusya üzerinden Avrupa’ya ulaşması için bu ülke liderleriyle anlaşmalar imzalamıştı. Bunun ardından yine Putin’in baskısıyla gaz üreticisi Azerbaycan, Kazakistan, Polonya’nın Krakov şehrindeki doğal gaz zirvesine katılmaktan vazgeçmişlerdi. Gerçekte Krakov zirvesinin hedefi, Ukranya, Polonya, Azerbaycan, Gürcistan ve Kazakistan’ın Ukranya’nın Odessa limanından Polonya’nın Gdansk limanına kadar Rusya’yı by-pass edecek yeni bir gaz boru hattının inşa edilmesiydi. Ne var ki, Azerbaycan ile Kazakistan’ın projeden çekilmesi bu girişimi şimdilik dondururken, üç Orta Asya Cumhuriyetinin Gazprom’a verdikleri bu ultimatom, enerjide yeni bir cephe açmış durumda. Bir yanda AB ile Orta Asya cumhuriyetleri ve Azerbaycan arasındaki Nabucco projesine karşı Kremlin olağanüstü bir mücadele verirken, Taşkent, Astana, Aşkabad üçgeninde beklemediği darbeyle karşılaşıyor.
Önümüzdeki dönem Nabucco Projesi’nin daha da güçleneceği dönem olacak. Türkiye, enerjide Büyük Oyun’da açılan yeni Orta Asya cephesini (Özbekistan, Türkmenistan, Kazakistan) kendi çıkarları açısından değerlendirmeli; bu arada Azerbaycan’a Nabucco Projesi’nde baskı yapılmalı. Gerçekte, gaz üreten Türk cumhuriyetlerinin bu önemli adımı Bakü açısından yeni fırsatlar ortaya çıkarıyor. Ankara, Bakü, Taşkent, Aşkabad ve Astana hemen bir enerji zirvesinin toplanması amacıyla hazırlıklara başlamalı.
Gelişmeler Türk cumhuriyetlerinin enerji konusunda ortak hareket etmedikçe başarısız olacaklarını gösteriyor. “Kabileci Mantık” onaltı yıldır, hem Batı hem de Rusya karşısında Türk Dünyası’nı zayıflatmış durumda.
