2 yılda bir yetişiyor çürüyünce tüketiliyor. Osmanlı saraylarında pekmezi yapıldı

Sivas'ın zorlu ikliminde, rakımın 1500 metreyi aştığı yaylalarda üvez ağaçları sessizce kök salıyor. Sorbus domestica türünden bu yabani meyve, Türkiye'de yalnızca 11 çeşit arasında en nadir olanlardan biri olarak öne çıkıyor.

Özellikle Tokat ve Sivas'ın dağlık kesimlerinde doğal olarak yetişen üvez, Karadeniz'in nemli havasından etkilenerek Ege'ye kadar dağılsa da, asıl ününü bu iki ilden alıyor.

İki yıllık döngüsüyle bir sene bereket, diğerinde kıtlık yaşatan ağaç, Ağustos-Eylül'de toplanan meyvelerini olgunlaşmadan sonra karanlıkta 30 gün fermente ederek tüketilmeye hazır hale getiriyor. Bu işlem, meyvenin içerdiği yüksek C vitamini ve antioksidanları yoğunlaştırarak besin değerini katlıyor.

Esnaf Ahmet Şarkışla, tezgahındaki simsiyah kümeleri işaret ederek anlatıyor: "Üvez, kışın vazgeçilmezi. Vatandaşlar aldıktan sonra serin köşede bekletir, tatlılaşınca kaşık kaşık yer. Soğuk algınlığını kovuyor, damarları açıyor."

Şarkışla'ya göre, geçen sezon 500 kilogram hasat edilen meyve, bu yıl kuraklık ve iklim değişikliği nedeniyle sadece 50 kiloya indi. Fiyatı da 150 liradan 300 liraya fırladı. Nadirliği, çevre illerden meraklıları çekiyor; hatta bazıları tadımlık ikramlarla bağımlı hale geliyor.

Üvezin şifası bilimsel verilerle de destekleniyor. Yüksek potasyum oranıyla tansiyonu dengeliyor, lifleri sayesinde kabızlığı önlüyor. Böbrek taşlarını eritme potansiyeli taşıyan meyve, kadın sağlığında adet düzensizliklerine karşı da öneriliyor.

Tarih boyunca Anadolu halk hekimliğinde kullanılan üvez, Osmanlı saraylarında bile pekmezine dönüştürülmüş. Günümüzde ise vegan diyetlerde popülerleşen bu süper gıda, kan şekerini stabilize ederek diyabetlilere umut vaat ediyor.

Solunum yollarını rahatlatan etkisiyle astım semptomlarını hafifletirken, ciltteki serbest radikalleri nötralize ederek yaşlanmayı geciktiriyor.Sivaslılar, bu kırmızımsı meyvenin yeşil yapraklarını bile ihmal etmiyor; çay olarak demlenip idrar söktürücü etki yaratıyor.

Uzmanlar, aşırı tüketimden kaçınılmasını tavsiye etse de, günlük bir avuç üvezin bağışıklığı yüzde 30 güçlendirebileceğini belirtiyor. Tezgahlarda etiketlenen "vezin kış meyvesi" olarak anılan bu hazine, unutulmaya yüz tutmuş gelenekleri canlandırıyor. Şarkışla, "Bilmeyenler adını duysun diye çabalıyoruz" diyor.