Adalet mülkün temelidir

Kamuoyu araştırma şirketi ORC, 9-12 Kasım 2019 tarihleri arasında 42 ilde, toplamda 4 bin 156 kişi ile yüz yüze görüşme yöntemiyle yaptığı anketin sonuçlarına göre; halk yargıya güvenmiyor. ''Yargıya güveniyormusunuz '' sorusuna verilen cevaplar;

Güveniyorum diyenler yüzde 11.7,

Kısmen güveniyorum diyenler; yüzde 20.3

Güvenmiyorum diyenler; yüzde 68.0 şeklindedir.

Bu anketin yargı reformundan sonra yapılmış olması çok önemlidir. Demek ki, yargı reformu ya eksik veya uygulamaya ulaşmadı.

İktisatçı gözüyle ben hukukun üstünlüğü ve adaleti, insan refahı ve toplumsal varlığın temeli olarak görüyorum. Bir milletin beka sorununda ilk sırayı alır.

Hukukun üstünlüğü ve yargı bağımsızlığı, demokrasinin ve kalkınmanın altyapısını oluşturur. Bunun içindir ki, dünyada, Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi gibi kurumlar ve benzer uluslararası kurumlar tarafından, uluslararası anlaşmalar ile hukukun üstünlüğü ve yargı bağımsızlığı teminat altına alınmıştır.

Ayrıca, bu alanda sivil toplum örgütleri ile gönüllü kuruluşlarda çalışmaktadır. Söz gelimi Dünya Adalet Projesi-(World Justice Project ) (WJP), dünyadaki hukukun üstünlüğünü ilerletmek için çalışan bağımsız, çok disiplinli bir organizasyondur. WJP'ye göre, hukukun üstünlüğü, sürdürülebilir ekonomik kalkınma, hesap verebilir hükümet ve temel haklara saygı ve fırsat ve eşitliğin temelini oluşturur.

Dünyada fert başına gelir seviyesi ile hukukun üstünlüğü puanları karşılaştırılınca genel olarak fert başına gelir seviyesi yüksek olan gelişmiş ülkelerde, hukukun üstünlüğü de daha ileri düzeydedir. Buna karşılık fert başına gelir seviyesi düşük olan ülkelerde hukukun üstünlüğü de düşüktür. (aşağıdaki tablo )

Ülkelerın gelırlerı ıle hukukun üstünlüğü puanları (2019 raporu - 126 ülke)
Ülkelerin Gelir Grubu	Puan Aralığı	Sıra Aralığı
Düşük	0,61 - 0,33	40 ila 124
Alt Orta	0,61 - 0,32	41 ila 125
Üst Orta	0,69 - 0,28	24 ila 126
Yüksek	0,90 - 0,52	1 ila 64

Kaynak: World Justice Project, Rule Of Law İndeks, 2019'dan derlenmiştir. Fert başına gelir ilave edilmiştir.

Türkiye de, Hukuki kurumsal alt yapı, önceleri darbeler tarafından bozuldu. Sonra, Fetullah Gülen Cemaati yargıyı ele geçirdi. Bu yargı ile orduyu güçsüzleştirmek için, Ergenekon davası çıkartıldı. Bu dava ile ilgili belgelerin sonradan düzmece ve sahte olduğu Anayasa Mahkemesi ve mahkemeler tarafından tescil edildi. Siyasi iktidar da bu davalar sırasında taraf olmuştu.

Dahası sıkı yönetim ve yetersiz denetimle gelen başkanlık sistemi ile Türkiye, hukukun üstünlüğünde geri düştü.

Dünya Adalet Projesi'nin (World Justice Project) 2019 yılı raporuna göre, Türkiye, toplamda 126 ülke arasında 109 sırada yer aldı. Aşağıdaki tablo, 2012 ile 2019 yılları arasında Türkiye'nin hukukun üstünlüğü endeksinde nasıl geri düştüğünü gösteriyor.

Hukukun üstünlüğü endeksinde Türkiye'nin puanı ve sırası (0 =en kötü , 1=en iyi)
	2012-2013				2018-2019
97 ülke 126 ülke
puan sıra yüzdelik sırası puan sıra yüzdelik sırası
Hukukun üstünlüğü endeksi	-	-	-	0,42		109	86
Hükümetin denetleme ve kısıtlama	0,47	68	70	0,29		123	98
Şeffaf hükümet	0,46	57	59	0,42		94	75
Temel haklar	0,49	76	78	0,32		122	97
Düzen ve güvenlik	0,63	70	72	0,63		96	76
Yasal yaptırım	0,55	39	40	0,42		106	84
Hukuk uygulamaları	0,55	44	45	0,45		96	76
Ceza hukuku uygulamarı	0,42	71	73	0,38		85	67

Öte yandan maalesef, hukukun üstünlüğü endeksinde bu gün kargaşa içinde olan Bolivya'nın 93 sırada, Lübnan'ın 81 sırada olması, bizim daha geride 109 sırada olmamız kabul edilecek bir durum değildir.

Ayrıca AB raporları ve AİHM açıklamaları da, Türkiye'nin hukukun üstünlüğünde geri düştüğünü gösteriyor.

Sonuç olarak; Hukuka ve adalete herkesin ihtiyacı var. Bu verileri iyi değerlendirmek ve iyileşme yönünde kararlı olmamız gerekir.