Tarsus 1'inci Asliye Hukuk Mahkemesi, Afyon 1'inci Asliye Hukuk Mahkemesi ve Van 1'inci Asliye Hukuk Mahkemesi, Anayasa Mahkemesi'ne başvurarak, Kamulaştırma Kanunu'nda 19 Nisan 2018 tarihinde yapılan değişiklik ile getirilen 'bu fıkrada belirtilen unsurlara göre tespit edilen arazi bedelinin yarısını geçmemek' kuralı ile ilgili itirazda bulundu. Mahkemeler, bu kuralın yürürlüğünün durdurulmasını talep ederken, Anayasa'ya aykırı olduğu gerekçesiyle iptal edilmesini de istedi.
ÖNCE AÇILAN DAVALAR İLE ARADA CİDDİ FARK OLUŞACAK
İtiraz başvurusunda objektif değer artışının yüzde 50 ile sınırlandırılmasının taşınmazın gerçek değerinin belirlenme imkanını ortadan kaldırdığı, kamulaştırmada gerçek bedelin ödenmemesinin mülkiyet hakkının özünü zedelediği belirtildi. Ayrıca objektif değer artış oranına sınırlama getiren kuralın yürürlüğe girmesinden önce açılan davalar ile sonra açılan davalarda tespit edilen taşınmaz bedelleri arasında ciddi farklar oluşturacağına dikkat çekilerek, bu durumun eşitlik ilkesini ihlal ettiği ve hukuk güvenliği ilkesini zedelediği vurgulandı. Bu nedenlerle iptali istenen kuralın Anayasa’nın 2, 10, 13, 35 ve 46’ıncı maddelerine aykırı olduğu öne sürüldü.
YÜZDE 50 SINIRINI ANAYASAYA AYKIRI BULDU
İtirazı görüşerek karara bağlayan Anayasa Mahkemesi, Resmi Gazete’de yayınlanan 10 Nisan 2019 tarihli kararında iptali istenen kuralın Anayasa’ya aykırılık iddiasını haklı buldu. Yüksek Mahkeme incelemesinde, itiraza konu olan kuralın mülkiyet hakkına yaptığı müdahalenin 'ölçülülük' ilkesi kapsamında gerekli ve orantılı olup olmadığını değerlendirdi. Mahkeme, kamulaştırılan arazilerde objektif değer artırıcı unsur oranına getirilen yüzde 50 oranındaki üst sınırın, kamulaştırma bedelinin tespiti sırasında taşınmaza olumlu yönde katkı ve değer sağlayan unsurların olması gerektiği oranda ve ölçüde dikkate alınmaması sonucunu doğuracağını belirledi. Bu durumun kamulaştırmada gerçek bedelin tam olarak tespitini ve malike ödenmesini engelleyeceğine işaret eden Mahkeme, kamu yararı ile malikin mülkiyet hakkı arasında gözetilmesi gereken adil dengenin malik aleyhine bozulduğunu tespit etti.
'MÜLKİYET HAKKINA AYKIRILIK OLUŞTURUR'
Anayasa Mahkemesi, 'arazi bedelinin yarısını geçmemek' ibaresinin Anayasa'ya aykırı olduğunu belirleyerek iptaline karar verdi. Ayrıca söz konusu ibarenin iptali nedeniyle aynı bentte yer alan 'bu fıkrada belirtilen unsurlara göre tespit edilen' ibaresinin iptalini de oy birliğiyle kararlaştırdı. Kararda, "Bu yönüyle kural ölçülülük ilkesine aykırıdır. Anayasa’nın 46'ıncı maddesinde öngörülen anayasal öğelerden birinin bulunmaması kamulaştırma işlemini Anayasa’ya aykırı hale getireceği gibi Anayasa’nın 35’inci maddesi ile korunan ve sınırları belirlenen mülkiyet hakkına da aykırılık oluşturur. Bu çerçevede kamulaştırma bedelinin tespitinde kamulaştırmanın anayasal öğelerinden biri olan gerçek karşılığa ulaşılmasını engelleyen, mülkiyet hakkının ölçüsüz biçimde sınırlandırılmasına neden olan kural Anayasa'nın 13, 35 ve 46'ıncı maddelerine aykırıdır" denildi.
