"Örümcek ağına sinekler düşer" özdeyişi yine doğru çıktı. Siyaset mühendisleri, psikolojik harekat uzmanları ve iktidarın "Göbels"lerine rağmen muhalefet Azerbaycan konusunda tuzağa düşmedi. Başta CHP ve İYİ Parti olmak üzere Türk siyasetinin önemli bölümü emperyalizmin maşası Ermenilere karşı top yekün bir araya gelerek, AKP ve gölge ortağının muhtemel erken seçim kozunu elinden aldı. Lakin televizyon ekranlarında harita başına geçen sözde uzmanlar ile program yöneticilerinin Azerbaycan konusunda hiç bir şey bilmediği ortaya çıktı. Türkçenin en güzel örneği olan Azerbaycan lehçesini bile anlamayan pek (!) muhterem bilirkişiler yüzünden memleketin adına utanç duyduğumu belirtmeliyim. Canlı yayında Azerbaycan'dan katılan yetkili ve gazetecilerin anlatımlarını utanmasalar tercüman aracılığı ile tercüme ettirecekler. Harita okumak sadece fiziki coğrafya değildir. Bu sütundan defalarca yazdım, harita tarihtir, siyasettir, sosyoloji, etimoloji, ekonomi, demografidir... 5 Ekim'de "Suret Hüseyinov ve Azerbaycan'ı bölme planı" başlıklı yazımda Çarlık dönemin "Hanlıklar" ile yönetilen bu ülkenin SSCB sonrasında yediye hatta sekize bölünme planını yazdım. Okumayan, araştırmayan, gönlünde olmayan anlamıyor. Haritanın önünde duranlar Azerbaycan'ın Ermeni işgalinden kurtarmaya başladığı reyon olarak tabir edilen yerleşim birimlerinin isimlerini zikrederken olaya arazi gözü ile bakıyorlar. Metrekare, dönüm, hektar hesapları ile rakam kalabalığı yapıyorlar. Coğrafi olarak başkent Bakü'yü öğrenmişler, ünlü bir gazetenin genel yayın yönetmeni Gence'nin ikinci büyük şehir olduğunu canlı yayında öğrenince "Gence'yi duydum ama ikinci büyük şehir olduğunu bilmiyordum" itirafından bulundu. Biraz utanır insan akşam proğrama katılacaksın otur biraz dersine çalış. Kendine saygın yoksa okuyucuya, seyirciye saygılı ol. Temmuz ayında saldırılan Tovuz'un nerede olduğundan haberdar  bile değiller. Bir kaçı Tovuz'un önemini petrol boru hattının geçiş güzergahı olduğunu keşfetmiş. Tovuz'un Gürcistan Ermenistan sınırının kesiştiği sınırda hançer gibi duruşunu da henüz çözememişler. Dilerseniz emperyalistlerin Azerbaycan'ı 7-8 bölgeye ayırma projesini yeniden hatırlatalım. Bakü, Gence, Nahcıvan özerk bölgeleri, Lezgi, Zakatala-Kah, Talış-Mugan özerk bölgeleri, Laçin-Gubatlı bağımsız Kürt Cumhuriyeti ve Karabağ bağımsız Ermeni Cumhuriyeti...

Başkent Bakü'den sonraki Gence'nin ayrılma planında  darbecilikten Başbakanlığa yükselen Suret Hüseyinov'un piyonluğunda Gence'yi isyan ile Bakü'den koparmaktan Hüseyinov'un tutuklanması ile kurtulduğunu ifade etmeliyiz. Lakin yarın öbür gün bir başkasını bulmayacakları anlamına gelmemeli.

Lezgi özerk bölgesine gelince... Lezgi'nin  ne anlama geldiğini bilmeyenler için özetle; Kafkas halklarından olmakla beraber kültürel farklılıkları olan Lezgilerin komünist idare döneminde bürokrasi yönetiminde etkin olduğunu hatırlatalım. Başkent Bakü'nün kuzey-doğusunda bulunan Kuba kenti ve çevresidir. Kuba'nın geçmişte Rusya'nın radar üssünün bulunduğu yer olduğunu bilmem hatırlayan var mıdır? Karabağ'daki Ermeni çatışmalarından hiç etkilenmediler. Geçmişten günümüze kadar "Sadyal" adı verilen bir de yeraltı örgütü vardır Kuba'da... Bakü'de çıkması muhtemel karışıklıktan "Sadyal"lar başkente yürümek için hazır tutulur... Lezgi bölgesindekiler Zakatala-Talış bölgesinde Albay Humbetov'un bağımsızlık ilan etmesinden sonra başarılı olması durumunda harekete geçeceklerinin altını çizmeliyiz.

Zakatala... Kah özerk bölgesi Gürcistan sınırında bir dönem Anzurisky tarafından yönetiliyordu. Darbenin ilk günlerinde Bakü yönetimini tanımadığını ilan ederken Gence'den Suret Hüseyinov'un desteğini almıştı. Azerbaycan'ı Bosna-Hersek örneğinde olduğu gibi federatif yapı altında parçalama planındaki Zakatala-Kah bölgesinde "Avar"lar, Dağıstan'daki zengin yeraltı ve yerüstü zenginliklerine güvenip "Avar Devleti" kurmayı da planlıyordu. Bu günde amaçlarından vazgeçmiş değildir.

Talış-Mungan Özerk Belgesi; İran sınırındaki Lenkeran şehrinde Suret Hüseyinov'a yakın Albay Ali İkram Humbetov'un karışıklık esnasında bağımsız "Talış-Mugan respuplukası" adı ile bağımsızlık ilan ettiğini daha önce yazmıştım. Fars kökenli olmakla beraber Moskova'ya bağlıdır. Hummetov'un askerlerini İran Devrim muhafızlarının yetiştirdiği bir gerçektir. Elçibey'in "Bütov Azerbaycan Ülküsü"ne karşı İran'ın Güney Azerbaycan ile birleşmesini engellemek için oluşturma gayretindeki Talış-Mugan ile ilgili tehlike halen devam ediyor.

Azerbaycan'daki iç kargaşa esnasında hapishaneden kaçırılan Humbetov, önce Moskova'ya geçti. Şimdi Hollanda'da yaşadığı belirtiliyor.

Bu yazıda adı geçen yer adlarına dikkat çekiyorum. Harita okurken bunlara dikkat etmek şarttır. Yarın Nahçıvan özerk bölgesi, Laçin-Gubatlı Bağımsız Kürt Cumhuriyeti ve Karabağ bağımsız Ermeni Cumhuriyeti haritasını okumaya gayret edeceğiz...