İnşaat sektörü, binlerce yıldır temel yapı malzemesi olarak kullanılan betonun sınırlarını zorlayan bir yenilikle tanışıyor: kendini onarabilen betonlar.
Çatlaklarını kendi kendine kapatarak yapıların ömrünü uzatan, bakım maliyetlerini azaltan ve çevresel sürdürülebilirliğe katkı sağlayan bu teknoloji, bilim dünyasından övgüler topluyor.
Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde (MIT) malzeme bilimi profesörü olan Dr. Admir Masic, bu teknolojinin temelinde antik Roma betonlarının sırrının yattığını belirtere, “Romalılar, volkanik kül ve kireçle beton üreterek çatlakları doğal yollarla kapatan yapılar inşa etti. Modern kendini onarabilen betonlar, bu bilgiyi biyolojik ve kimyasal yeniliklerle birleştiriyor” dedi.
Bu betonlar, çatlak oluştuğunda suyu ve karbondioksiti kullanarak kalsiyum karbonat kristalleri üretti. Bakteriyel betonlarda ise mikroorganizmalar, çatlakları dolduran kireçtaşı benzeri bir madde oluşturdu. Delft Teknik Üniversitesi’nden mikrobiyolog Dr. Henk Jonkers, “Bakteriler, betonun içinde uyku halinde bekledi. Su sızdığında aktive olarak çatlakları onarıyor. Bu, yapıların dayanıklılığını artırırken bakım ihtiyacını dramatik bir şekilde azaltıyor” diyerek teknolojinin potansiyeline dikkat çekti.
Kendini onarabilen betonlar, çok çeşitli yapılarda kullanılabiliyor. Rapora göre, bu malzeme yollar, köprüler, tüneller, barajlar, havaalanları ve hatta deprem riski yüksek bölgelerdeki binalar için ideal.
Örneğin, Japonya’da yapılan bir araştırmada, kendini onarabilen betonla inşa edilen bir köprünün bakım maliyetlerinin %30 oranında azaldığı gözlemlendi.
Stanford Üniversitesi’nden inşaat mühendisi Prof. Victor C. Li, bu teknolojinin özellikle deprem bölgeleri için bir dönüm noktası olduğunu vurguladı:
“Depremler, beton yapılarda mikro çatlaklar oluşturur. Kendini onarabilen beton, bu çatlakları kapatarak yapının bütünlüğünü koruyor ve ikinci bir sarsıntıya karşı direnci artırıyor.”
Li, bu teknolojinin Japonya ve Türkiye gibi sismik açıdan aktif bölgelerde yaygınlaşmasını bekliedi.
Kendini onarabilen betonlar, sadece ekonomik değil, çevresel faydalar da sundu.
Avrupa Çimento Araştırma Akademisi’nin (ECRA) bir raporuna göre, beton üretiminin küresel karbon emisyonlarının %8’inden sorumlu olduğu biliniyor. Ancak kendini onarabilen betonlar, yapıların ömrünü uzatarak yeniden inşa ihtiyacını azaltıyor ve böylece çevresel ayak izini küçülttü.
Imperial College London’dan çevre mühendisi Dr. Karen Scrivener, “Bu teknoloji, döngüsel ekonomiye katkı sağlıyor. Daha az bakım ve yenileme, daha az hammadde tüketimi anlamına geliyor. Betonun ömrünü iki katına çıkarabilirsek, çevresel etkiyi yarıya indirebiliriz” dedi.
Her ne kadar umut verici olsa da, kendini onarabilen betonların yaygınlaşması için bazı engeller mevcut. Teknolojinin maliyeti, geleneksel betona kıyasla henüz yüksek. Ancak uzmanlar, ölçek ekonomisiyle maliyetlerin düşeceğini öngördü.
Cambridge Üniversitesi’nden malzeme bilimci Dr. Chris Cheeseman, “İlk yatırım yüksek gibi görünebilir, ama uzun vadede bakım ve onarım giderlerinden sağlanan tasarruf, bu maliyeti dengeliyor” dedi.
Ayrıca, teknolojinin farklı iklim koşullarında ve uzun vadeli performansının test edilmesi gerekiyor.
Japonya ve Hollanda gibi ülkelerde başarılı pilot projeler yürütülse de, Türkiye’nin çeşitli coğrafi koşullarında daha fazla saha çalışmasına ihtiyaç var.
Bilim insanlarının ve uzmanların ortak görüşü, bu malzemenin yapıların geleceğini şekillendireceği yönünde. Çatlaklara veda etme zamanı geldi; beton, artık kendi yaralarını kendi sarıyor.
