Sıcak havaların başlamasıyla birlikte keneler, özellikle kırsal alanlarda ve doğada sıkça karşılaşılan bir tehlike haline geldi. Ancak bu küçük canlılar, Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) gibi ölümcül bulaşıcı hastalıkların taşıyıcısı olabiliyor.
Uzmanlar, "Keneler kesinlikle elle öldürülmemeli ve patlatılmamalıdır” diyerek yanlış müdahalelerin ciddi sağlık riskleri oluşturacağını vurguladı.
ABD’li enfeksiyon hastalıkları uzmanı Prof. Dr. David Relman ve İngiltere’den Prof. Dr. Sarah Randolph gibi önde gelen isimler, kene kaynaklı hastalıkların küresel bir tehdit oluşturduğunu ve doğru önlemlerin hayati olduğunu belirtti.
KENE VE KIRIM KONGO: ÖLÜMCÜL BİR İKİLİ
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi, nairovirüs ailesine ait bir virüsün kene ısırığı yoluyla insanlara bulaşmasıyla ortaya çıktı.
The Lancet Infectious Diseases’te yayınlanan bir çalışma, KKKA’nın Türkiye, Orta Asya ve Afrika’da endemik olduğunu ve ölüm oranının %10-40 arasında değiştiğini gösterdi.
Virüs, kene tarafından ısırılan kişiye bulaşabileceği gibi, kenenin elle ezilmesi veya patlatılması sırasında salgıladığı enfekte sıvılar yoluyla da yayılabiliyor. Kenenin patlatılması, virüsün deri veya mukozalar yoluyla vücuda girmesine neden olabilir.
Prof. Dr. David Relman, Stanford Üniversitesi’nde yaptığı açıklamada, “Keneler, sadece KKKA değil, Lyme hastalığı ve anaplasmosis gibi diğer bulaşıcı hastalıkların da taşıyıcısı. Elle müdahale, virüsün yayılma riskini artırır” uyarısında bulundu.
Emerging Infectious Diseases’te yayınlanan bir makale, kene kaynaklı enfeksiyonların küresel ısınma nedeniyle giderek daha geniş coğrafyalara yayıldığını ortaya koydu.
KENE ISIRIĞI BELİRTİLERİ VE RİSKLER
Kene ısırığı genellikle ağrısız olduğu için fark edilmeyebilir, ancak birkaç gün içinde ateş, baş ağrısı, kas ağrıları, bulantı ve halsizlik gibi belirtiler ortaya çıkabilir. KKKA’nın ilerleyen evrelerinde kanamalar (burun, diş eti veya iç organlar), morluklar ve organ yetmezliği görülebiliyor.
New England Journal of Medicine’da yayınlanan bir çalışma, erken müdahalenin ölüm oranını %50’ye kadar azaltabileceğini gösterdi.
İngiltere’deki Oxford Üniversitesi’nden Prof. Dr. Sarah Randolph, “Kene ısırığı sonrası belirtiler genellikle 1-3 gün içinde başlar. Erken dönemde bir sağlık kuruluşuna başvurmak hayati önem taşır” dedi.
KENE NASIL GÜVENLE ÇIKARILIR?
Uzmanlar, kene ile temas sonrası yanlış müdahalelerin virüs bulaşma riskini artırdığını vurguluyor. Kene çıkarılması için şu adımlar önerildi:
Cımbız kullanın: İnce uçlu bir cımbızla kene, deriye en yakın noktadan tutularak yavaşça çekilmeli. Döndürme veya ani çekme hareketlerinden kaçınılmalı.
Ellerinizi koruyun: Eldiven veya poşet kullanarak cildi virüsle temastan koruyun.
Dezenfekte edin: Kene çıkarıldıktan sonra ısırık bölgesi alkol veya antiseptikle temizlenmeli.
Sağlık kuruluşuna başvurun: Kene çıkarılsa bile, 10 gün boyunca ateş, döküntü veya halsizlik gibi belirtiler izlenmeli ve şüphe durumunda doktora gidilmeli.
Prof. Dr. Relman, “Kenenin üzerine kolonya, yağ veya kimyasal madde dökmek, virüsün yayılmasını tetikleyebilir” dedi.
KORUNMA: BASİT ÖNLEMLER HAYAT KURTARIR
Kene kaynaklı hastalıklara karşı alınabilecek önlemler, hastalığın yayılmasını büyük ölçüde engelleyebiliyor. Uzmanlar şu önerileri sıraladı:
Koruyucu kıyafet: Kırsal alanlarda uzun kollu giysiler, pantolon paçalarını çoraba sokarak giymek ve açık renk kıyafetler tercih etmek.
Repellent kullanımı: DEET veya permetrin içeren böcek kovucular, kene temasını azaltıyor.
Duş ve kontrol: Doğa gezilerinden sonra vücut kene açısından kontrol edilmeli ve duş alınmalı.
Evcil hayvan bakımı: Köpek ve kediler düzenli olarak kene kontrolünden geçirilmeli ve veteriner önerisiyle koruyucu ilaçlar kullanılmalı.
Journal of Medical Entomology’de yayınlanan bir çalışma, permetrinle işlenmiş kıyafetlerin kene temasını %90 oranında azalttığını gösterdi. Prof. Dr. Randolph, “Keneler, sıcak aylarda (mayıs-ağustos) daha aktif. Bu dönemde doğada geçirilen zamanlarda dikkatli olunmalı” dedi.
BİLİMSEL UFUK: AŞI VE TEDAVİ ÇALIŞMALARI
KKKA’ya karşı Türkiye’de geliştirilen bir aşı, faz-3 denemelerinde umut vadetti. Vaccine dergisinde yayınlanan bir makale, bu aşının antikor üretimini %85 oranında artırdığını gösterdi
Aşı, özellikle riskli bölgelerde yaşayanlar için bir dönüm noktası olabilir. Ayrıca, antiviral ilaçlar (örneğin, ribavirin) üzerine yapılan çalışmalar, erken dönemde uygulandığında hastalığın seyrini hafifletebiliyor.
AİLELERE VE DOĞA SEVERLERE ÇAĞRI
Keneler, küçük boyutlarına rağmen büyük bir tehdit oluşturdu. Kırım Kongo Kanamalı Ateşi, erken müdahale edilmediğinde ölümcül olabiliyor. Uzmanlar, kenelerin elle öldürülmesi veya patlatılmasının virüsün yayılma riskini artırdığına dikkat çekti. Doğru çıkarılma yöntemlerini öğrenin, koruyucu önlemler alın ve şüpheli durumlarda vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurun. Sağlığınızı korumak için küçük ama etkili adımlar atın.
