Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev merhum Azerbaycan cumhurbaşkanı Haydar Aliyev’le ilgili anılarını Rusya’da yayınlanan Tribuna Gazetesi’nde yazdı. Nazarbayev, 1986 yılında Gorbaçov’un Kazakistan Komünist Partisi genel sekreterliğine bir Rus’u tayin etmesiyle başlayan olaylarda Aliyev’in Kazak Türkleri’ne yardım ettiğini, bu nedenle Gorbaçov’la çatıştığını, kendisinin de yükselişinde onun rolünün olduğunu anlattı.
Tarihsel bir tanıklık olan Kazakistan cumhurbaşkanının makalesi hem merhum Azeri liderin eski SSCB’nin zirvesindeyken Türk cumhuriyetlerinin ayakta kalmaları, güçlenmeleri için nasıl yoğun çaba sarfettiğini anlatıyor. Şunları yazıyor Nazarbayev:
“Ben siyasete ilk adımları attığımda Haydar Aliyev artık Sovyet hakimiyetinin Olimpos dağındaydı.(zirvesindeydi) 1984 yılından yani ben Kazakistan başbakanlığına getirildiğimden beri onunla sık sık görüşürdük. En genç bakanlar kurulu başkanı olarak cumhuriyetlerin bakanlar kurullarında benim ekonomi ve büyük siyaset alanında zengin tecrübeye sahip, aynı zamanda açık yürekli ve samimi bu adamdan öğreneceğim çok şey vardı. O, cumhuriyetlerin ve halklarının problemlerini SSCB’nin bir çok önde gelen isminden kat kat daha iyi bilirdi. Moskova’nın çeşitli kararlarının sonuçlarını sağlam düşünceyle değerlendirirdi.”
Kazakistan cumhurbaşkanı yazısında, Aliyev’in, Kazakistan’da Gorboçov’un Rus milliyetçiliğine dayanan Kazak düşmanı icraatlarıyla nasıl mücadele ettiğini de şöyle anlatıyor:
“Haydar Aliyev Sovyet Politbürosu’nun üyeleri arasında 1986 yılının Alma Ata olayları öncesinde, Gorbaçov’u düşüncesizce kararlar almaktan caydırmak için uğraşan tek üyeydi. Görevden alınan Kazak sekreter ” Din Muhammed Kunayev’in yerine Kazakistan’a dışarıdan getirilen bir lider tayin etmek yanlıştır “ diyor ve yerli Kazak partisi kadrolarından birinin tayin edilmesinin daha hayırlı olacağını vurguluyordu. Ama onu dinlemediler ve sonunda kanlı olaylar meydana geldi. Kazaklar öfkelenerek meydanlarda yürüdüler, sonunda bu, Kazakistan’ı kanlı çatışmalara kadar getirdi.”
Kazakistan cumhurbaşkanı yazısında Haydar Aliyev’in Azerbaycan’ın bağımsızlığı için verdiği mücadeleyi uzun uzun anlatıyor. Daha sonra Aliyev’in liderlik yeteneğini şöyle tanımlıyor:
“Sovyetler Birliği’nde şekillenmiş, sosyalist ideallerle yeni konjonktürle özdeşleşmiş bu insan, birleştirilmesi imkansız olan şeyi birleştirebildi. Kendi doğduğu toprağın kadim tarihini, zengin kültürünü, milli geleneklerini koruyup geliştirerek, küreselleşme yüzyılının bozan hiç de hümanist olmayan tehditlerine başarılı cevaplar vermesini bildi. Bir gün onunla saatlerce oturup Hazar bölgesinin problemlerini tartışmıştık. Bugün Azerbaycan sürekli yükseliştedir.”
Kazak cumhurbaşkanının yazdıkları benim “Kızıl Yıldızdan Hilale” kitabımda Haydar Aliyev’in Kazakistan olayları ve Nazarbayev’le ilgili anılarıyla birebir örtüşüyor. Bugün Nursultan Nazarbayev’in yönetimindeki Kazakistan bir dünya devleti, lideri de dünya lideri olma yolundadır. Haydar Aliyev’in yaşadığımız tarihe yaptığı en çarpıcı hizmetlerden biri de Nazarbayev’in yükselişinde verdiği uğraşlardır.
Haydar Aliyev’i 85’inci doğum yıldönümünde rahmetle anıyor ve onun yakın dostlarından Kazak Şairi Olcas Süleymanov’un şiiriyle bitiriyoruz yazımızı:
“/Beni seviyor musunuz dağlar?/Beni seviyor musunuz çam ağaçları/Üzerimden geçip gitti/Mavili-beyazlı yıllar./”
