Türkiye''nin bağımsızlığını tüm dünyaya kabul ettirdiği Lozan Antlaşması, kimilerine göre ise, bir hezimet... Lozan ile ilgili tartışmanın yoğunlaştığı konulardan biri Ege Adaları ekseninde gelişti.
İsmet Paşa, Kasım 1922''de Lozan görüşmeleri için İsviçre''ye giderken 12 Ada''da İtalyan ordusu, Ege Adaları’nda da Yunan ordusu bulunuyordu. Yani Lozan''dan çok daha önce söz konusu adalar elimizden çıkmıştı.
1912 tarihli 1. Balkan Savaşı sırasında Yunanistan''ın girdiği Gökçeada ve Bozcaada 1913 tarihli Atina Antlaşması ile geri alınmıştı. Gökçeada ve Bozcaada dışındaki tüm Ege Adaları ise Yunanistan’a verilmişti.
Ancak bu arada başlayan Birinci Dünya Savaşı sebebiyle Yunanlılar adada kalarak, Anzak, İngiliz ve Fransız güçlerinin adayı deniz ve hava üssü olarak kullanmalarını sağladı.
Lozan’da suikast ihbarı gelir, arabadaki Türk bayrağının indirmesi istenir: İsmet Paşa bakın ne der
Türkiye''nin tapu senedi Lozan zaferinin 97. yılı: İsmet İnönü her şeye aynı cevabı vermişti!
Gökçeada, Lozan Barış Antlaşması sonucunda 22 Eylül 1923 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti topraklarına katıldı. Bu tarih her sene Gökçeada’nın kurtuluş günü olarak kutlanıyor.
ON İKİ ADA
1911 Eylül sonunda İtalya Trablusgarp''a saldırdı. Osmanlı hazırlıksız yakalandı. II. Abdülhamit döneminde donanmanın Haliç''te çürütülmesinden dolayı Osmanlı şimdi çok zor durumda kalmıştı. Osmanlı Donanması’nın zayıflığından yararlanan İtalya, 12 Adalar’a saldırıp işgal etti.
İtalyan donanması Çanakkale''yi geçmeyi bile denedi, ancak başarısız oldu. İtalya''nın bu saldırılarından cesaret alan Balkan ülkeleri de Osmanlı''ya savaş ilan ettiler.
Osmanlı Donanması’nın zayıflığı, Yunanistan''ın da iştahını kabarttı. Yunanistan, Averof zırhlısıyla Ege adalarını, özellikle Midilli''yi işgal etti. İki cepheden kuşatılan Osmanlı, İtalya ile Uşi Antlaşması''nı imzaladı. Bu antlaşma ile Osmanlı, 12 Ada''yı Balkan Savaşı sonuna kadar İtalya''ya bıraktı.
Ancak kısa süre sonra başlayan I. Dünya Savaşı''nda Osmanlı ile İtalya''nın karşı karşıya gelmesiyle adalar İtalya''da kaldı. Böylece 12 Ada, 1912 ve 1914 yıllarında elden çıktı. Lozan Antlaşması''nın 15. Maddesi bu filli durumun kabulünden başka bir anlamı yoktu. İtalya 12 Ada''yı II. Dünya Savaşı''ndan sonra Şubat 1947''deki Paris Barışı ile Yunanistan''a bıraktı.
