Bir bilim insanının ellerini bağlamak için ip gerekmez. Bazen yalnızca bir imza yeterlidir.
*
Yapay zekâ artık sadece teknolojik bir devrim değil; aynı zamanda en zorlu entelektüel rekabet alanı. Kodların ötesinde, bir tür modern satranç bu. Hamleleri yapanlar, algoritmalar değil, onları yazanlar. Ama bu defa tahtada piyon gibi yerinde sayanlar var. Çünkü bazı oyuncular, oyunu başlamadan kaybediyor.
Google’ın yapay zekâ kolu DeepMind, Birleşik Krallık’taki bazı araştırmacılarla bir yıllık “rekabet etmeme” anlaşmaları yapıyor. Fakat bu bir yasak değil yalnızca aynı zamanda bir teklif: “Bir yıl boyunca hiçbir rakiple çalışmayacaksın. Ama sana maaş vermeye devam edeceğiz.” İlk bakışta cömert görünüyor. Ama bu teklif, aslında bir tür stratejik suskunluk.
*
Bu, çağımızın en büyük yarışı: Yapay zekâ yarışında ilk sırayı almak, sadece pazarda değil, tarihte de yer kapmak anlamına geliyor. Şirketler bunu biliyor. O yüzden artık rekabet, sadece ürünlerle değil, fikirlerle; hatta o fikirleri üreten insanlarla yaşanıyor.
*
Bir dönemler rekabet, “daha iyisini üretmek”ti. Şimdi “iyileri elinde tutmak” oldu. DeepMind’ın stratejisi bunu açıkça gösteriyor. Bu bir savaş. Ama cephane kod satırları değil, insan beyni. En kıymetli maden artık veri değil, vizyon.
Ve vizyona sahip olan bu insanlar, şimdi bekliyor. Bir yıl boyunca… Dış dünyada devrim niteliğinde gelişmeler olurken, onlar sadece izliyor. Gelişmeleri okuyarak değil, hissederek geride kalıyorlar. Çünkü yapay zekâ her gün yeniden yazılırken, rekabetten uzak kalmak demek, sessizce unutulmak demek.
Bu bir tür bilimsel yalnızlık. Ve en acımasız tarafı şu: Bu insanlar çalışmıyorlar çünkü istemiyorlar değil; çalışamazlar çünkü izinleri yok. Şirketleri tarafından “pasif tutularak” korunuyorlar. Rakip olmasınlar diye…
*
Nando de Freitas’ın sosyal medyada dile getirdiği sözler ise bu dramın ne kadar kişisel bir hâl aldığını gösteriyor:
“Her hafta biriniz çaresizlik içinde bana ulaşıyorsunuz...”
Bu yardım çağrıları, aslında bir isyan değil; bir ricadır. “Beni tekrar oyuna alın,” diyen bir zihnin feryadı. Bu kadar parlak zekâların yalnızca potansiyel tehlike sayıldığı bir ortamda, rekabetten çok, korkunun hâkim olduğu bir tablo çıkar ortaya.
Ama asıl korkulması gereken şey, bu değil midir zaten? Bilginin, yeteneğin, üretkenliğin bir tehdit gibi görülmesi…
*
Şirketler için bu strateji kısa vadede mantıklı olabilir. Rakiplerin elini zayıflatmak, oyunun kurallarını yeniden yazmak demek. Ama uzun vadede bu, bilimin doğasına aykırı. Çünkü rekabet, baskı değil, ilerlemenin temelidir. Rakibin güçlü olması, sizi daha iyi yapar. Onu susturmak değil, onunla yarışmak gerekir.
Bloglar, startup’lar, dev teknoloji firmaları… Herkes bu yarışta kendi stratejisini geliştiriyor. Bu bir savaş değil; bu, ilerlemenin ta kendisi. Ama savaşırken sesleri kısmaya başladığınızda, bir süre sonra kimseyi duyamaz hale gelirsiniz. Ne rakibi, ne ilerlemeyi, ne de geleceği…
*
Yapay zekâ çağındayız. Bilgi her saniye yeniden doğuyor. Bu çağda susturulmuş her zihin, kaybolmuş bir gelecek satırı demektir. Rakiplerden korkmak yerine, onların varlığıyla güçlenmek gerekir. Çünkü rekabet, yıkıcı değil, yaratıcıdır.
Bir fikir, zincirlenemez. Bir zihin, susturulamaz. Ve hiçbir ücret, üretme hakkının yerini dolduramaz.
