Prof. Dr. Harun Güngör''ü geçen yıl bu ayın başında kaybettik. Nur içinde yatsın. "Türk Din Etnolojisi"nin üçüncü baskısı yayınlandı (Bilge Kültür Sanat Yayınları, 176 s.).

Eski Türk dini üzerine çalıştı. Yetkin eserler verdi. Türk Bodun Bilimi Araştırmaları, Başlangıçtan Günümüze Türklerin Dinî Tarihi, Laiklik Din ve Türkiye, Gagauz Türkleri Tarih-Dil-Folklor ve Halk Edebiyatı, Millî Bütünlüğümüzün Kaynakları: Asya ''dan Anadolu''ya Taşınanlar, Türk Halk İnanışları Üzerine Notlar, Kutsallık ve Ziyaret Fenomeni Disiplinlerarası Bir Yaklaşım eserlerinden birkaçı.

Kayseri İmam Hatip Lisesi e Kayseri Yüksek İslâm Enstitüsü mezunu. Doktorasını Ankara Üniversitesi Dinler Tarihi bölümünde verdi.

Birçok çalışmasını Prof. Dr. Mustafa Argunşah''la birlikte yaptı. Dayanışma insanı verimli kılıyor. İhtisas alanları birbirini tamamlıyor. En mühimi zamanı bölüşüyorlar.

Harun Güngör, "Türk Din Etnolojisi"ni eşine itham etmiş: "Türk Dünyası aşığı; çocuklarım Afşin ve Sancar''ın anneleri, Türker''imizin babaannesi Nuran''ıma". Hatırası cihan değer derler ya... Öyle.

"Önsöz"de kitabın mahiyetine dair bilgiler verir:

"Türk din tarihi, Türklerin Gök Tanrı temelinde yazılı bir kay­nağa dayanmaksızın kendi iç kültürel dinamiklerinden doğan ve günümüze kadar varlığını devam ettiren Gök Tanrı dini = tengrizmle başlar. Türkler bu millî dinlerinin dışında Budizm, Ak Din, Taoizm, Konfüçyanizm, Zerdüştîlik, Maniheizm, Mu­sevîlik ve Hristiyanlıkla da muhatap olmuş, Türk toplulukları­nın bir bölümü bu dinleri kabul ve tecrübe etmişlerdir."

Türklerin İslâma girişini hatırlattıktan sonra aklınızdaki "Din etnolojisi ne ki?" sorusunu cevaplandırır:

"Elinizdeki bu kitap, çoğu Türk dini ile ilgili, daha önce çeşitli yayın organlarında yayımlanmış makale, bildiri ve çevirilerden oluşmaktadır. Böyle olmakla birlikte konuları kronolojik esasta ele alan bir dinler tarihi kitabı olmadığı gibi, homo religiosusun genel kanunlarını tespite çalışan bir din antropolojisi de değil­dir. Bu kitap, dinî fenomenlerin ya da kutsalın tecrübelerinin halklara, yani bir etnik gruba ve kültürlere göre aldığı çeşitli bi­çimleri ortaya koyan bir din etnolojisidir. Burada Türklerle ilgili dinî konular ele alınmıştır. Ayrıca bir toplumun dinî inanışları­nı tespit ederken nelerin kaynak olarak kullanılıp kullanılmaya­cağının sınırları da çizilmiştir."

Sanıldığı gibi Türklerin tamamı Müslüman değildir. Halen eski Türk inançlarında kalan, Hristiyan, Musevî, Budist olan Türkler de vardır. Ancak bunların sayıları Müslüman Türklerle kıyaslanamayacak kadar azdır.

Hıristiyan Türkler: Gagauzlar (200.00). Çuvaşlar (1.000.000), aralarında az sayıda Müslüman da vardır. Hakaslar (77.000), az sayıda Şamanist Türkler de var. Dolganlar (5200). Tofalar (Karagaslar) (632.000), eski Türk dinî inanışı da korurlar.

Musevî Türkler: Karaylar (Karaim) (5000), Tevrat''ı kabul edip Talmud''u reddederler.

Kırımçaklar: Tevrat''ın yanında Talmud''u da kutsal kitap olarak kabul ederler. Sayıları Karaylardan daha azdır.

Budist (Lamaist) Türkler: Tuvalar (182.000) Tibet Budizmi de denilen Lamaizme mensupturlar.

Sarı Uygurlar: Türkistan''ın Gansu eyaletinde yaşamakta olup Budisttirler.

Ak Burhanizm (Ak din = Ak can): Gorno-Altay bölgesinde yaşayan Altan kavimleri arasında Ak yang = Ak din''e mensup insanlar da bulunmaktadır. 1904 yılında Çet Çolpan tarafından kurulmuş olan bu din Budiz-mo-Şamanizm olarak da nitelendirilebilir.

"Türk Din Etnolojisi"nden öğreneceğimiz çok şey var.

Okumak lâzım.