1923'te Türkiye ile Yunanistan arasında imzalanan nüfus mübadelesi anlaşmasına kadar Müslümanlar ile Hristiyanların beraber yaşadığı Kayaköy, bu tarihten sonra boşaltıldı. Ancak köyün hala yerinde durması, meraklılarının ilgisinin diri kalmasını sağlıyor.
İngiliz BBC gazetesinin yazarı Elizabeth Warkentin’in geçtiğimiz yıllarda gerçekleştirdiği Kayaköy gezisi için kaleme aldıkları yeniden gündeme geldi.
“GİZEMLİ HAVASI BENİ ORAYA ÇEKTİ”
Kayaköy’ün gizemli havasından etkilendiğini belirten Warkentin, köy için şu ifadeleri kullanıyor:
Kayaköy, Türkiye’nin güneybatı kıyılarında Fethiye yakınlarında bulunuyor. Hisarönü’ndeki İngiliz publarına, dans kulüplerine ve dövme salonlarına birkaç kilometre mesafede. Ancak oralar turistle kaynarken Kayaköy’e uğrayanların sayısı çok az. Beni oraya çeken ise bu terk edilmiş köyün tam da bu gizemli havasıydı.
“AKDENİZ’İ GÖREBİLİYORSUNUZ”
Köy, bir tepenin yamacında kurulmuş. Otlarla kaplı patikalardan geçip kırılmış taş basamakları tırmanırken, çam, nar ve incir ağaçları arasında, akşam güneşinin bal rengi ışığı altında 300-400 kadar taş evin kalıntılarını görüyorum. Yaşamın sürdüğü vadinin aşağı kısımlarından ise acıklı bir Türkçe şarkının yankıları ulaşıyor. Yunanistan’da duyduğum türküleri hatırlatıyor.
Bir saati aşkın zorlu bir tırmanışın ardından yamacın diğer tarafına geçince Ölüdeniz kıyılarını ve göz alabildiğine uzanan Akdeniz’i görüyorsunuz.
"DAYANIŞMA İÇİNDE YAŞIYORLARDI"
Kayaköy, eski adıyla Levissi, 1923’e kadar 10 bine yakın kişinin yaşadığı canlı bir bölgeydi. 14. yüzyılda kurulan köyde Anadolu Müslümanları ile Yunan Ortodoks Hristiyanları uyumlu bir yaşam sürdürüyordu.
Müslümanlar Kayaköy’ü çevreleyen vadinin aşağı kesimlerinde yaşıyor, geçimlerini çiftçilikten sağlıyordu. Yamacın üst kısımlarında yerleşmiş Hristiyanlar ise zanaatkarlıkla uğraşıyordu.
Her iki toplum yakın ilişki ve dayanışma halinde yaşıyordu. Hristiyanlar ve Müslümanlar düğünlerde ve dini bayramlarda birbirine yiyecek ve şeker dağıtıyor, Müslüman çalgıcılar Ortodoks bayramlarında enstrümanlarını çalıyor, Paskalya kutlamalarında güreş turnuvaları düzenliyordu.
Çocuklar sokaklarda birlikte koşturuyor, erkekler köy kahvesinde toplanıp tespih çekiyor, nargile içiyor, tavla oynuyordu.
“HRİSTİYANLAR KÖYDEN AYRILDI”
Ama 1919-23 yıllarında Türkiye ile Yunanistan’ın savaş halinde olduğu Kurtuluş Savaşı’ndan sonra Kayaköy’ün 6500 Hristiyan yerlisi birdenbire köyden ayrıldı. Çünkü iki ülke arasında mübadele anlaşması imzalanmış, Türkiye’nin Hrisitiyan vatandaşları ile Yunanistan’ın Müslüman vatandaşları arasında nüfus değişimi yapılmıştı. Bunun ardından Levissi, Kayaköy adını aldı.
Bir zamanlar burada yaşamış insanların yokluğunun en yoğun hissedildiği yer, köydeki kilisenin kalıntılarıydı. Duvarlarındaki freskler solmuş, kubbeli tavanı ve kemerli avlusu hem zamanın hem de yağmacıların acımasız izlerini taşıyordu.
