Umrecilerin nasıl takip edildiğini bilemiyoruz. Karantina kararı alınmadan önceki umrecilerden bahsediyorum. Bütün Anadolu'ya dağıldılar. Çok kişiyle ister istemez temas ettiler.

Yazmıştım... Umreden dönenlerin kontrolünden ve karantinasından bahsedilince, elbette sağlık merkezlerine uğrayanlar olmuştur. Hem de çoklukla gitmişlerdir. Özel şirketlerle umreye gidenler, tek tek tespit edildi mi? Köylere, mezralara dağılanlara ulaşıldı mı?

Suudî Arabistan yetkililerinin bir açıklamasına göre; tespit edilen 199 koronavirüs vakasının 72'si Türk'müş.

Sağlık Bakanlığı muhakkak düşünmüştür. Hâlen umreden dönmeyenler için, yerinde kontrol mümkün mü?

Bütün mesele testleri hızlandırmak. Dünden itibaren 37 merkezde bu seri testlere başladığı belirtiliyor.

Herkesin verdiği örnek Güney Kore. Bir günde 20 bin test yaparak menfî vaziyeti en aza indirdi.

Almanya'da da virüsün yayılmasına göre zarar diğer Avrupa ülkeleriyle orantılandığında çok daha az. Yetkililerimiz bu örnekleri ayrıntılarıyla inceliyorlar, tedbirleri ona göre detaylandırıyorlardır. Sözümüz olamaz. Ama umrecilerin nasıl takip edildiğini bilemiyoruz.

Almanya'yı örnek verdik, veriyorlar.

Almanya'dan, 12 Eylül mağduru Hamza Bey, bize sık yazar ve sık tenkit eder. Her tenkidine, yer yer ağır sözlerine aldırmadan cevap veririm. (Bütün yazanlar için aynı şekilde... PKK'lısına bile ölçülü bir cevabım olur.) Hamza Bey'e Almanya'da virüsten sonra gördüklerini yazmasını istedim. Şu notları gönderdi:

 "İki kişiden fazla toplanmak yasaklandı. Önlemler genelde Türkiye'deki gibi.

Almanya kongre ve fuar memleketi olduğu için, dış ülkelerle daha yoğun ilişki içindeydi. Nispeten daha fazla test uyguladıkları için vaka sayısı çok görünüyor.

Adamların kasası para yığılı. Nüfus yaşlı ve ekonomileri genç nüfusa ihtiyaç içinde. Mesele para ile halledilebilirse bunlar çabuk toparlanırlar. Fakat uzun vadede insana ihtiyaçları var. O işi zor halledecekler. Suriye, Afganistan ve Doğu Avrupalı gençler bir nebze ihtiyaçları hallediyor şimdilik.

İnsanlar kurallara riayet ediyor. Hayat tarzı geleneksel olarak, Almanlarda oldukça disiplinli ve kontrollü. Fakat iş hayatı riske girince rasyonel davranamazlar.

Genel olarak virüs konusu çok bilinmezlikler barındırıyor. Birkaç hafta içinde yayılması yavaşlamazsa, kimse ne olacağını kestiremiyor.

Biz Türklerin en büyük üzüntüsü cenazelerin durumu. Cenazeyi sahipleri uçakla memlekete gönderiyorlar. Kendileri namaza ve defnetmeye gidemiyorlar. Şimdilik halk arasında hastalığın baskısı yok. Sadece belirsizliğin baskısı var."

"Orta Asya'da ne oluyor?" diye baktım. Meselâ Özbekistan'da resmî görevlilerin hemen tamamı 6 Nisan'a kadar izinli. Toplu taşıma vasıtalarının hepsi iptal edilmiş.

Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirzayev, iyi niyetli görünüyor. Saray kütüphanesinin açılışında Ankara'daydı. Özbekistan'ın solunum cihazı olsun, test araç gereçleri olsun, maske olsun büyük ihtiyacı var. Üzülerek belirteyim, devlet her vasıtayla gerekli ikazda bulunmasına rağmen çöplükten maske arayanlar bile görülüyor. Yıkayıp kullanacaklarını düşünüyorlar.

Türkiye, Türk ülkeleri için gereğini yapar muhakkak.