“Yarı-Başkanlık” rejimleri çöküyor mu?

Avrupa ve ABD dışındaki ülkelerde uygulanan Yarı-Başkanlık ve Başkanlık rejimlerinin, gerçekten de eninde sonunda kargaşalara neden oldukları biliniyor.
Hatta “Arap Baharı” bu rejimlerin neredeyse başını yemiş bulunuyor.
Özellikle Arap ve İslam ülkelerinde uygulanan rejimlerin huzur getirmedikleri bir başka gerçek olarak tarihe geçiyor.
Bu rejimlerin sancılı bazı ülkeleri şöyle sıralanıyor.
1- Tunus:
Tunus Anayasasına göre Devletin resmi dini İslam, devlet biçimi Cumhuriyet, hükümet biçimi yarı-başkanlıktır.
Özgürlüklerin korunacağı, çoğulcu bir anayasa olarak yazılan bu metne rağmen Tunus, 23 yıllık Zeynel bin Ali yönetimi sırasında demokratik veya özgürlükçü olamayan bir “tek adam rejimi” yaşamıştır. Arap Baharı hareketi ile Zeynel bin Ali yönetimine son verildi.
2- Mısır (rejim çöktü):
Mısır Cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek; 1971 tarihli Anayasa’yı, 2011 tarihli geçici Anayasa ile ortadan kaldırdı. Önceki ve sonraki her iki anayasal metinde de şeriat hukuku, resmi dinin İslam olması, devletin Cumhuriyet, hükümet biçiminin yarı-başkanlık olması aynen korundu. Arap Baharı hareketi ile Hüsnü Mübarek dönemi sona erdirildi.
3- Cezayir (Anayasal reform sözü):
Cezayir, halen 1996’da revize edilen 1976 tarihli Anayasa ile yönetilmektedir. Hükümet sistemi yarı-başkanlık, devletin resmi dini İslam, devlet biçimi Cumhuriyet olarak belirlenmiştir. Bu ülkede 19 yıldır devam eden ve Cumhurbaşkanı’na olağanüstü yetkiler (yasama dahil) veren sıkıyönetimin ilan gerekçesi, İslami terör örgütleriyle mücadele etmekti. Bu gerekçeye rağmen; sıkıyönetim 19 yıl sonra Arap Baharı hareketi etkisi ile Şubat 2011’de kaldırıldı.
4- Suriye (İç savaş):
Suriye 1973 tarihli Anayasa ile yönetiliyor. Sosyalist eğilimler taşıyan tek parti (Baas Partisi) rejime hakim. Suriye’nin mevcut Anayasasına göre; şeriat iç hukukun bir parçası, devlet başkanı Müslüman olmak zorunda. Suriye Anayasası devlet başkanı seçimini “Devlet başkanı, partinin onayı alınan adayın referanduma sunulması ile belirlenir” şeklinde düzenlemiş.
Devlet başkanının yasaları veto, parlamentonun feshi gibi çok önemli yetkileri var. Yasama organı olmasına rağmen yasama organı (meclis) tek partinin etkisi devlet başkanının tam kontrolünde bulunuyor. Meclis düzenli ve sürekli toplanmadığından, yasama yetkisi anayasal olarak devlet başkanına geçiyor. Arap Baharı etkisi ile iç kargaşa yaşamaktadır.
5- Libya (İç Savaş):
Libya’nın ilk ve tek şekli Anayasası Aralık 1951’deki bağımsızlık ilanının öncesinde ilan edilen 7 Ekim 1951 tarihli Anayasadır. Bu Anayasa, Kral İdris’in idaresinde bir meşruti monarşi kuruyordu. Ancak 1969’daki yeşil devrim sonrası Albay Muammer Kaddafi tarafından yürürlükten kaldırıldı. Anayasanın yerine Kuran-ı Kerim Anayasa olarak kabul edildi. Libya devletinin kuruluş felsefesini ifade eden “Yeşil Kitap” olmuştur. İlk defa 1975’de basılan Yeşil Kitap, Mao’nun küçük kırmızı kitabından esinlenmiştir
Yeşil Kitap, üç bölümden oluşmaktadır:
1-Demokrasinin sorunlarının çözümü,
2-Ekonomik problemlerin çözümü,
3-Sosyalizm, uluslararası teorinin sosyal
temeli
Sistemde siyasi parti bulunmamaktadır.
Baş gösteren iç savaş neticesi şu an Libya’nın meşru hükümeti olduğunu iddia eden iki grup bulunuyor.