Çıkış yolu çok zor ve zahmetlidir (3)
Önceki gün ve dün bu köşede krizden çıkış için, kurumsal ve yapısal sorunların çözümü için önerilerde bulunmuştum.
Kısa ve orta vadede yapılacaklara gelince;
1 - Kısa ve orta dönemde para, kur ve dış ticaret politikası değişmelidir. Dalgalı kur politikası, cari açıkları ve dolarizasyonu tırmandırmıştır. Merkez Bankası bağımsızlığı zedelendi. MB prestij kaybetti. Dalgalı kur politikasını, iki veya üç yılık geçici bir zaman içinde değiştirmek ve Çin''deki gibi yarı-sabit kur sistemine geçmek; aynı zamanda da MB yasasını değiştirerek bankanın TL yanında kuru da gözetmesini ve bankanın tam bağımsızlığını sağlamak gerekiyor. (İktisatta Marcus Fleming ve Robert A. Mundel tarafından 1960 başlarında geliştirilen, sabit döviz kuru, serbest sermaye hareketleri ve bağımsız para politikası imkansız üçlemesi, Türkiye şartlarında geçerli değil.)
2 - Aynı paralelde sıcak para haraketlerini kontrol etmek gerekir. Sıcak paranın, spekülatif sermayenin cirit attığı ekonomilere, yeni yatırımlar için doğrudan yabancı yatırım sermayesi girmez. Spekülatif sıcak para hareketlerini, vergi dışında Merkez Bankası''na binde bir karşılık alarak kontrol etmek gerekiyor.
3 - Doğrudan yabancı yatırım sermayesi teşvik edilmelidir. Doğrudan yabancı sermaye çekmenin önündeki bürokrasi ve bürokrasinin finansmanı ortadan kaldırılmalıdır.
Örnek vermek gerekirse: Volkswagen Türkiye''de yatırım yapmak istedi ama vazgeçti. Manisa''da kurulması planlanan fabrikanın yıllık 300 bin araç üretim kapasitesine sahip olması ve yaklaşık 4 bin kişilik istihdam yaratması öngörülüyordu. 2020 yılı sonunda yapımına başlanması planlanan fabrikanın 2022''de üretime geçmesi bekleniyordu.
Volkswagen''in yatırımdan vazgeçmesinin, pandemi gibi açıklanan nedenleri akla yakın değil. Zaten yatırımın tamamlanması pandemi sonrasına kalıyordu. Ben nedenini bürokrasinin ağır maliyetine bağlıyorum. Başımdan geçtiği için biliyorum. Yatırım projeleri, imar planları için devlete, özellikle çevre ve şehircilik bakanlığına yüksek harçlar ve paralar ödeniyor.
4 - Kamu kaynakları etkin kullanılmalıdır. Bütçeye yeniden Meclis ve Sayıştay denetimi getirilmelidir. Meclis denetimi dışındaki fonlar ve uygulamalar kaldırılmalı; tüm kamu sektörünü kapsayacak, "global bütçe" uygulamasına gidilmelidir.
5 - Varlık Fonu kaldırılmalıdır. Bütçeden yapılan popülist harcamalar ve şatafat giderleri, her şehirde bir fabrika yapmak ve halka iş dağıtmak için kullanılmalıdır.
6 - Dolaylı vergiler düşürülmeli, asgari ücretin tamamı vergi dışı tutularak, halkın satın alma gücü artırılmalıdır.
7 - Kamuda yolsuzluklar için ağır müeyyide getirilmelidir. Zira yolsuzluklar kamuda mal ve hizmet maliyetlerinde verimliliğin düşmesine ve maliyetlerin artmasına neden olur.
8 - Kamu-Özel İşbirliği Kanunu tamamıyla kaldırılmalıdır. Bu yolla yapılan yatırımların halka maliyeti yüksektir. Talep garantisi dünyanın hiçbir ülkesinde ve hiçbir uygulamada yoktur. Talep garantisinin altında halkın aleyhine yanlışlar yatıyor. Bu yolla yapılan, köprü, tünel, yol, hastaneler, cari yatırım değeri ile devletleştirilmelidir. Devletleştirme ödemeleri, bu kapsamda yapılan yatırım gelirleri ile karşılanmalıdır.
9 - Tarımsal destekler AB seviyesine çıkarılmalıdır. Milli gelirin en az %1''i alt sınır olmalıdır. Organik tarıma daha yüksek teşvikler verilmelidir. Tarım sektörüne spesifik ve acil müdahaleler yapılmalı; tarımsal destekler artırılmalıdır.
10 - Elbette bütün reformlar, siyasi, sosyal ve ekonomik iyileştirmeler, yeni bir kalkınma planı içinde yapılmalıdır.
Netice olarak; Çıkış çok zordur ve zaman alır.
Bilmek gerekir ki, otokrasi yoluna giren hiçbir iktidar, ben yapamadım diye çekilmez. Ama 20 yıllık negatif birikimin devam etmesi toplumu daha da zor duruma sokacaktır. Bunun içinde Halkın tepkisi artmıştır. Erken seçim çözümü hızlandırır.
Enflasyonun serap etkisine dikkat
İktisatta çıkmazlar
Güven yoksa kriz çözülmez
Türkiye için emperyalist güçler kimlerdir?
Belediyeler de şatafat borçlusu
Enflasyondan yine umut yok
Hayat pahalılığı neden arttı?
Rasyonel zemin slogan düzeyinde kaldı
İstikrar istiyorsak kurumsal devlete dönmeliyiz
Biz bu utandıran tabloya layık değiliz
Dr. Tolga ŞAHİN
Sınırdan geçerken öleni duydunuz mu?
Fatma ÇELİK
Siyasette Yumuşama
Esfender KORKMAZ
Enflasyonun serap etkisine dikkat
İsmail TÜRK
Özel-Erdoğan görüşmesi ve çifte standart
Yunus Arıkan
İlla bir seçim yenilgisi mi yaşanmalıydı?
Orhan UĞUROĞLU
Başkan Özarslan’dan muhtarlara 3 ahit
Coşkun ÇOKYİĞİT
Yapay zekâ ve muharref kültür
Ahmet B. ERCİLASUN
Atatürk’ün partisi
Arslan BULUT
“Milletin çeşitliliği” dayatması; CHP ve MHP’nin tutumu...
Arslan TEKİN
‘Türk Kimliğinin Kaynakları’