BBC birkaç gün önce “2023’te ilham veren 100 kadın” listesini açıkladı.

Listede, meme kanserini erken teşhis etmeye yarayan elektronik sütyeni icat eden Canan Dağdeviren’in de ismi var.

ABD’de yaşayan bu genç Türk bilim insanı daha önce de giyilebilir kalp pili ve cilt kanserini tespit eden cihaz buluşlarıyla dikkatleri üzerine çekmişti.

...

Aslında Türk kadını bilimsel buluşlar konusunda çok yaratıcı.

Türk Patent ve Marka Kurumu’na yapılan kimi başvurularda bunun çarpıcı örneklerini görmek mümkün.

Birkaçını yazayım:

Rot ayarı ikaz sistemi: Kocaeli’de yaşayan makine mühendisi Dilek Bayrak’ın buluşu, her türlü kara yolu aracında rot ayarının olup olmadığını sürücüye göstermek amacıyla geliştirilmiş. Rot ayarında bir bozukluk varsa bu durum tespit edilip sürücüye bir ikaz lambası yoluyla bildiriliyor.

Mesaj yazan kapı zili: Ankara’da yaşayan Bilge Begüm Yavuzyiğit, Nilsu Uzunlar, Nur Dilan Özdemir, Alara Seydim ve Elif Cüce’nin buluşu, kapı zilinden ilgili hanede oturanlara mesaj atılmasına ve onlarla telefon haberleşmesi yapılmasına imkân veren bir telekomünikasyon yöntemi.

Mayın tespit aracı: Gülay Kaplan’ın bir grup arkadaşıyla geliştirdiği buluş, kara mayınlarının bir koku sensörü vasıtasıyla tespit edilmesini ve mayınla ilgili bilgilerin LCD ekranla kullanıcıya sunulmasını sağlıyor.

Deniz temizleme makinesi: Metalurji mühendisi Dr. Tuba Karahan’ın geliştirdiği buluş, toz haline getirilen taşıt lastikleri kullanılarak denize karışmış petrol ve petrol ürünlerinin emilmesini sağlayan bir makine. Bu makine düşük devirli bir elektrik motoru, iki adet silindir, bir kartuş, sıkma merdaneleri ve sıkılan taşıt lastiği tozlarından çıkan petrol ve petrol ürünlerinin toplandığı havuzdan oluşuyor.

Radyasyondan koruyan makine: Fizik Yüksek Mühendisi Şükran Can’ın buluşu, insanları X ışını radyasyonuna karşı koruyan polimer bir bileşik. Söz konusu madde X ışını radyasyonuna karşı etkili bir kalkan oluşturuyor.

Meyve ve sebzedeki tarım ilacını ölçen cihaz: Ziraat Mühendisi Betül Yasemin Akar’ın buluşu, meyve ve sebzede tarım ilacı kalıntı miktarını ölçmeye yarayan el tipi bir cihaz. Bu buluş, tarım ilacı düzeyi yüksek olan meyve ve sebzelerin henüz ağaçta ya da tarladayken tespit edilerek hasat için emek ve para harcanmasını önlemeyi hedefliyor.

Merkezi gürültü takip sistemi: İstanbul’dan Rahime Çiğdem Ünalan’ın buluşu, kara yolları, demir yolları hava alanları, endüstri tesisleri, eğlence yerleri ve inşaatlara yerleştirilecek cihazlarla çıkan gürültünün merkezî bir sistemden izlenmesini ve sağlığı tehdit edici boyutta olanlara müdahale edilmesini hedefliyor.

Akıllı EKG: Elektrik-Elektronik Mühendisi Ebru Akalp Kuzu’nun bir grup arkadaşıyla geliştirdiği cihaz, takılı olduğu kalp krizi geçirme riski yüksek olan kişinin kalp hareketlerini internet üzerinden veya GSM yoluyla bir sağlık merkezine ulaşmasını sağlıyor. Böylece kriz geçiren kişiye en seri şekilde sağlık ekibi ulaştırılmasına imkân veriyor.

Yemeği karıştıran tencere: İstanbul’dan Emine Derinkuyu’nun buluşu, kadınları yemek yaparken tencerenin başında beklemekten kurtarmayı amaçlıyor. Tencereye eklenen bir elektrik motoru yardımıyla yemek istenilen zaman aralıklarında otomatik olarak karıştırılabiliyor.

İşitme engelli anneyi uyarma cihazı: İzmir’den Gülsüm Aydemir’in buluşu, bebeğin odasında ağlamaya başlamasıyla devreye girerek ev içinde annenin bulunabileceği tüm mekânlarda ışıkların yanıp sönmesini sağlıyor. Cihaz ayrıca annenin oturduğu koltukta titreşime yol açıyor.

Nota sayfasını otomatik çeviren cihaz: İstanbul’dan Ayşe Feyza Özbir’in buluşu, saz sanatçılarını bir eseri icra ederken tek ellerini sazlarından ayırıp nota sayfalarını çevirme zahmetinden kurtarıyor, ayak, diz, dirsek gibi icra sırasında kullanmadığı bir uzvunu kullanarak bir kumanda ünitesine komut vermesini sağlıyor. Bu yolla nota defterinin sayfaları ileri veya geriye doğru açılabiliyor.

...

Kadınlarımızın buluşları bunlarla sınırlı değil elbette.

Böyle yüzlercesi var.

Ben burada onlardan sadece bir demet örnek verdim.

...

Son söz olarak şunu önemle vurgulamak istiyorum:

Kadınlarımızın buluşlarının sanayi ürünü haline getirilip yaygın kullanımının sağlanması hatta ihraç ürünü haline getirilmesi için hem devlet kurumlarına hem de iş insanlarına büyük görev düşüyor.

Tabii kadınların buluş yapmasını özendirmek, buluş çalışmalarını çeşitli ödüllerle desteklemek de şart.