Elbette her ekonominin kendine has bazı özellik ve farklılıkları vardır ve lakin Türk ekonomisi üç temel özelliği ile dünyadaki birçok ekonomiden ciddi ölçüde ayrışır ve farklılaşır. Bu üç özellikten bazıları elbette başka ekonomilerde de vardır fakat her üçünü de bir arada barındıran başka bir ekonomi daha var mı? Varsa da ben bilmiyorum doğrusu.

Başından da söyleyeyim bu üç ayrıştırıcı özelliği bilmeden Türk ekonomisini bırakın yönetmeyi anlamak bile mümkün değildir.

Neyse lafı uzatmadan bu üç ayrıştırıcı özelliği sayayım, bunlar:

1 - Türk ekonomisinde kayıt dışılık çok yüksek bir seviyededir.

2 - Türk ekonomisi çok paralı bir ekonomidir.

3 - Türk ekonomisinde piyasalar vadeli çalışır.

Tek tek bu başlıkları açıp ne anlama geldiğini açıkladığımda sanırım ne demek istediğim daha iyi anlaşılacaktır.

4 - Türk ekonomisinde kayıt dışılık çok yüksek bir seviyededir.

Kayıt dışılık derken elbette resmi kayıtlara intikal etmeyen her türlü ekonomik faaliyetten bahsediyorum.

Kayıt dışı dediğimizde aslında bu kavramı da ikiye ayırmak gerekir:

A - Konusu suç olan yolsuzluk, rüşvet, uyuşturucu, silah, beyaz kadın ticareti, kaçakçılık, kumar vb. ticari faaliyetlerin ve bunlardan elde edilen kazançların kayıt dışı olması.

B - Konusu bir suç teşkil etmese dahi vergiden kaçınmak için resmiyete intikal ettirilmeyen faturasız, fişsiz ya da düşük faturalı iş ve eylemlerden kaynaklanan kazançların kayıt dışı olması.

Türkiye’de ne yazık ki konusu suç olan ekonomik faaliyetler çok ama çok yüksek seviyededir. Sadece rüşvet ve yolsuzluk ile siyasetçi, bürokrat ve iş insanlarının elde ettiği kazançlar bile dehşet verici miktardadır. Bu tip faaliyetlerden elde edilen kazançların yasal olarak sisteme girmesi çok zordur. Böyle kazançlar daha ziyade yastık altı döviz ve altın veyahut da gayrimenkul tapusu olarak saklanır. Benzer bir şekilde vergi kaçırarak elde edilen kayıt dışı gelirlerde ya yastık altı döviz ve altın olarak ya da gayrimenkul olarak saklanır.

İthalat ve ihracat gibi resmi kayıtlara yüzde yüz girmesi beklenen ticari faaliyetlerde bile çok büyük bir kayıt dışılık vardır ve Laleli piyasasından dönen bavul ticareti de bunun en iyi örneğidir.

Ayrıca ekonomide kayıt dışılık o boyuttadır ki milyonlarca yerli, yabancı işçi bu ülkede kayıt dışı olarak çalışmakta vergi ya da sigorta ödememektedir. Oysa bir ekonomide kayda alınması en kolay olan unsur çalışanlardır. Dahası kayda alınan çalışanların ücretlerinin tam olarak kayda alınmadığı, resmiyette gösterilen ücretle fiilen ödenen ücretin çok büyük farklılıklar gösterdiği de bilinmektedir. Bu kesiminde birikimlerini yastık altı ya da gayrimenkule park etmesi son derecede doğaldır.

En nihayetinde bu şekilde devletten saklanan kazançların para politikalarından etkilenmesi, yastık altından çıkıp sisteme girmesi hiçbir şekilde mümkün değildir. Bu yüzden de buradan doğan döviz, altın ve gayrimenkul talebi engellenemez.

1 - Türk ekonomisi çok paralı bir ekonomidir.

Bu da Türk ekonomisini birçok ülkeye göre farklılaştıran son derecede önemli bir özelliktir. Türk ekonomisinde aynı anda her türlü döviz, altın ve hatta tapu alış verişte nakit olarak kullanılmaktadır.

Sadece büyük işlerde de değil küçük ticari faaliyetlerde bile döviz son derecede geçer akçedir, örneğin bir lokantaya girip yemek yediğinizde çıkarıp elli dolar verirseniz garson size burada dolar geçmez hesabı Türk Lirası olarak ödemeniz gerekir demez. Aynı şekilde bir konut alacaksanız müteahhide dolar, euro ya da altın verdiğinizde yok bu bizde geçmez demez. Pek konuşulmaz ama inşaat başta olmak üzere birçok ticarette tapu da alış verişte kullanılır örneğin müteahhitler betoncuya, demirciye ve hatta taşeronlarına ödemeyi çoğu zaman tapu ile yaparlar.

2 - Türk ekonomisinde piyasalar vadeli çalışır.

Türk ekonomisinde hem üretim ve hem de tüketim faaliyetleri hep vadeli döner. Vade işi o kadar yerleşiktir ki herhangi bir malın neredeyse nakit fiyatı yoktur.

Üstelik bu vade işi sadece ticari hayatta değil günlük tüketimde bile son derecede yaygındır. Bu ülkede birçok eşya, giyim kuşam taksitle satılır, neticede kredi kartına taksit olayı bile bir Türk icadıdır.

Hafize Hanım yurt dışından yeni geldi yukarıda saydığım Türk ekonomisinin bu yapısal özelliklerini biliyor mu? Hiç sanmam, fakat Türk ekonomisine dair kısaca anlattığım bu üç temel özelliği anlamadan bu ülkede ekonomiyi yönetmek ve ekonomik öngörüler yapmak da mümkün değildir.