Öteden beri çalışma hayatındaki her kesim aylıklarını diğer kesimlerle kıyaslar. Emekliler de kendi aralarında aylıklarını karşılaştırırlar. Asgari ücret üzerinde aylık alanlar, asgari ücrete gelen artışa kulak kesilir. Memurlar, kendi içlerinde unvanlarına göre aylıklarını değerlendirirler. Diğer taraftan emekli memur ile çalışan memur aylıkları arasındaki oran emekli olmak isteyenler ve memur emeklileri tarafından izlenir. SSK emeklileri ödedikleri prime ve çalıştıkları günlere göre aylıklarını hesaplar. SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı emeklileri birbirlerine gelen zam oranını takip ederler. Aslında, herkesin düşüncesinde aylık kazancının değerini koruması ve değerini arttırması vardır.

En düşük aylık alanları mercek altına aldığımızda; bu grubun homojen olmadığını görüyoruz.

Son iki yılda en düşük aylık tutarı 1.500 TL.’den başladığı yolculuğunda, tam 5 kat artarak 7.500 TL.’ye ulaştı. Elbette iki yıl önce en düşük aylığı alan grup için yapılan artış olumlu. Ancak en düşük aylık 7.500 TL’ye ulaşırken içine yaşı, çalışma gün sayıları ve ödedikleri prim tutarları birbirinden çok farklı birçok emekli grubunu da aldı. Hepsi birden, aynı en düşük aylık torbası içinde kaldılar ve ortak zam oranını paylaşmaya başladılar. Söz konusu aylıklar bir intibak (güncelleme) düzenlemesi yeniden hesaplanmadığı sürece de sorun devam edecek gibi. Nitekim en düşük aylık alanlar arasında ödedikleri prim ve aylık bağlama oranı itibarıyla bir yeknesaklık bulunmuyor. Bu doğal olarak emeklilerin şikâyetlerine konu oluyor.

Bugün gelinen noktada, Meclis’teki hali hazırdaki düzenlemenin yasalaşması ile de çoğunluğu zam alamayacak gibi. Görüşülen kanun teklifine göre zam oranları kök aylığa uygulanacak.

Kök aylığımı nasıl hesaplarım?

Kök aylık ile en düşük aylık olan 7.500 TL. arasındaki fark Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından ödenmektedir. E-Devlet uygulamasında “aylık bilgisi” ibaresini arama motorundan aratarak size uygun aylık bilgisi sayfasını açabilirsiniz. Açılan sayfada, aylık tutarınızı oluşturan kalemleri göreceksiniz. Toplam Emekli Maaşı tutarından, 5510 EK 19 Hazine Desteği tutarını çıkardığınızda kök aylığınızı bulacaksınız.

%25 zam oranının yasalaşması durumunda 6.000 TL.’nin altında kök aylığı bulunanlar bu zam oranından yararlanamayacaklar. 7.500 TL. almaya devam edecekler. 8.8 milyon emeklinin en düşük yaşlılık aylığı alanlar arasında yer aldığı göz önüne alınırsa, 6.000 TL. kök aylığın altında kalan emekli sayısının 3 milyon civarında olduğu kestirilebilir. 6.000 TL. - 7.500 TL. arasında kök aylığı bulunanlar ise; kök aylık tutarlarını %25 arttırarak yeni emekli aylık tutarlarını hesaplayabilirler. Örneğin 7.000 TL. kök aylığı bulunan bir emeklinin zam sonrası alacağı tutar 8.750 TL. olacak. %16,6 oranında aylığı artacak.

Diğer taraftan 7.500 TL.’nin üzerinde aylık alanların aylıkları %25 arttı. Ancak bu grubun da aklı en düşük emekli aylıklarına son iki yılda yapılan zam oranı ile kendilerine yapılan zam oranının kıyaslamasında.

Memur aylıkları ile memur emeklileri arasındaki makas, memur aylıklarına yapılan seyyanen zam ile açıldı.

Memur aylıklarına yapılan 8.076 TL. seyyanen zam ile elbette düşük aylık alan memurların yüzü güldü. Nispeten daha yüksek aylık alan memurlar ise en düşük memur aylığına göre yaklaşık %20 daha düşük zam alarak, en düşük memur aylığına yaklaştılar. Ancak memur emeklileri söz konusu zamdan yararlanamadılar. Memur aylıkları ile emekli memur aylıkları arasındaki oran memur emeklileri aleyhine artmış oldu. Memur aylığı ile emekli memur aylığı arasındaki fark %75’lerden %50’nin altına gelmiş oldu. Bir başka deyişle memur emekli olduğunda aylık kaybı %25’lerden %50’lere gelmiş oldu.

Memur emeklileri aylıklarında meydana gelen düşüşü, kendi unvanlarındaki memurların aylıkları ile kıyaslayabildikleri gibi en düşük yaşlılık aylığına gelen zam oranları ile de kıyaslıyorlar. Nitekim memur emeklileri en düşük emekli aylığı sınırına gün geçtikçe yaklaşmaktalar. Diğer yandan emekliliği düşünen memurlarda da aylıklarının yarıya düşmesinden dolayı emeklilik kararında isteksizlik doğacaktır. Birçok emekliliğe hak kazanmış memur, emekli olmaktan vazgeçecek gibi görünüyor.

BİR SORU - BİR YANIT

Hizmet dökümüme baktığımda SSK’ya tabi olarak askerlik borçlanmam ile birlikte toplam 6.890 gün çalışmam gözükmekte. 2001 yılından beri sigortalıyım. Yıllarca yer altında çalıştım. Kıdem tazminatı yazısı alabilir miyim? Halen çalışıyorum, işten ayrılınca mı alıyım? Belli bir yaşta olmam gerekir mi?

Kıdem tazminatına esas yazının verilebilmesi için sigortalının emeklilik koşullarından yaş dışındaki diğer koşullar olan prim gün sayısı ve sigortalılık süresi koşullarının sağlanması gerekecektir. Yaş koşulu aranmamaktadır. Kıdem tazminatına esas yazıya ilişkin koşullar ilk defa sigortalı olunan tarihe göre değişmektedir. 2001 yılında ilk defa sigortalı olduğunuz için:

08/09/1999 tarihi ile 30/04/2008 tarihleri arasında ilk işe girenler için 7.000 prim ödeme gün sayısı koşulu ya da 4.500 prim ödeme gün sayısı ve 25 yıl sigortalılık süresini doldurmak koşulu aranmaktadır.

Sizin için yer altı çalışmalarınızdan dolayı eklenecek fiili hizmet zammı süresi ile birlikte 7.000 prim ödeme gün sayısının dolacağı anlaşılmaktadır. İşten ayrılmadan önce sosyal güvenlik merkezine başvurarak, kıdem tazminatına esas yazıyı almanız gerekmektedir.