Asgari Ücret Tespit Komisyonunca tespit edilen ve ödenmesi zorunlu en az ücret, asgari ücret olarak tanımlanır. Asgari ücret; işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücret olarak hesaplanmaktadır. Sözleşme ile asgari ücretin altında bir ücrete, işçi istese bile anlaşamaz.

3 Temmuz 2023 tarihinde TÜİK’ten açıklanacak Haziran ayı enflasyon rakamı ile 6 aylık enflasyon ortaya çıkmış olacak. Komisyonun enflasyon rakamlarını da dikkate alarak asgari ücrete zam yapması bekleniyor. Resmî bir rakam açıklanmış değil. Bugün için asgari ücret net 8 bin 506 TL, brüt 10.008 TL. 2023 yılının ilk 5 ayda toplam enflasyon yüzde 15,26 olarak gerçekleşti. Üzerine Haziran ayı enflasyon rakamı eklenecek. Toplam enflasyon rakamına refah payı eklenmesi de gündemde. Asgari ücret zam oranının %30 olması durumunda, net ücret yaklaşık 11.000 TL olacak.

Ülkemizde çalışanların yarısına yakını asgari ücret ile çalışıyor. Aslında her ülkede asgari ücretlinin tüm çalışanlara oranı bu kadar yüksek değil. Asgari ücret, bizde asıl ücret haline gelmiş durumda. Yapılacak zam, sadece asgari ücretlileri ve ailelerini de etkilemiyor. Asgari ücretin üzerinde ücret alan işçilerin aylık artışında da emsal olmaktadır. Neredeyse tüm nüfusu ilgilendiren bir zam açıklaması söz konusu.

Asgari ücretin etki alanının çok geniş olması beraberinde birçok sorunu da getirmekte. Firmalar için çalışanların ücret artışı ile maliyet artışları arasında doğrudan bağ bulunur. Ücret artışları ile rekabet etmekte zorluk başlar, piyasalarına göre ürünün fiyatını artıramayabilirler. Piyasalarını, asgari ücretin daha düşük olduğu Çin, Hindistan, Mısır gibi ülkelere kaptırabilirler. Hatta bu ülkeler bizim iç pazarımızı ele geçirir ya da bizim firmalarımız fabrikalarını o ülkelere taşırlar. Bir kısım firmalar ise maliyetlerine gelen artışı; sattıkları ürünlerin fiyatlarını arttırarak çıkarmak isterler. Bir kısmı ise fiyatlara yansıtamaz, piyasasını kaybeder ya da kayıt dışı yola giderler.

Bu nedenle; belirlenecek asgari ücret piyasalar için bir denge rakamı olacak. Bir tarafta kazançlarının artmasını bekleyen asgari ücretliler, diğer tarafta maliyet hesabı yapan işverenler. Koyun can derdinde, kasap et peşinde. Asgari ücretliler haklı olarak kendilerini enflasyona karşı korumak ve refahtan pay almak istiyorlar. İşverenler ise maliyet hesabı yapıyorlar.

Diğer taraftan asgari ücretin Türkiye genelinde belirlenmesi de konuya bir başka boyut getiriyor. Ankara, İstanbul, İzmir, Bursa, Antalya ve Kocaeli gibi şehirlerimizdeki zorunlu ihtiyaçların fiyatları ile Bitlis, Muş, Şırnak, Hakkari, Ağrı ve Ardahan gibi şehirlerdeki fiyatlar aynı düzeyde değil. Harcama standartları farklı. Geçim olanakları, kırsal bölgelerle şehirleşmiş bölgelerde aynı değil. Özellikle büyük şehirlerde çalışanların çalışmalarından dolayı karşılaştıkları maliyetler (yemek, ulaşım vb.) kazançlarının önemli bir kısmı. Bölgesel ya da sektöre göre asgari ücret belirlenmesi de geçmişten bu yana tartışıla gelen bir konu.

Asgari ücret ile neler değişecek?

Asgari ücrete yapılacak zam birçok alanda, birçok kişiyi etkileyecek:

• Tüm asgari ücretlilerin kazançlarının yanı sıra, işverenlerin maliyetleri değişecek,
• Bağ-Kur’luların, genel sağlık sigortalılarının, isteğe bağlı sigortalıların ödeyeceği primler artacak,
• İşsizlik sigortası ödenekleri, 65 yaş aylıkları stajyerler ve çırakların ücretleri yükselecek,
• Borçlanma yapacakların yatıracağı borçlanma tutarları artacak,
• Kıdem tazminatı tavanı, emzirme ve cenaze ödenekleri, aile zammı, çocuk zammı, yemek parası, rapor paraları değişecek,
• İdari para cezasına muhatap olacaklar ödeyeceği tutarlar yükselecek… Liste uzuyor.

Askerlik, doğum ve yurt dışı borçlanması yapacaklar, Haziran ayını tercih edebilir.

Hizmet borçlanmalarında; borçlanılacak günlük tutar, başvuru tarihindeki prime esas günlük kazanç alt ve üst sınırları arasında seçilebilmektedir. Belirlenecek günlük kazancın %32’si üzerinden, borçlanılacak gün sayısına göre hesaplanmaktadır. Haziran ayının sonuna kadar en düşük 106,75 TL. üzerinden borçlanma yapılabilecek iken asgari ücrete yapılacak zam oranı, günlük borçlanma tutarını da arttıracaktır.

Yurt dışı borçlanmalarında ise borçlanılacak günlük tutar, başvuru tarihindeki prime esas günlük kazanç alt ve üst sınırları arasında seçilerek, günlük kazancın %45’i üzerinden belirleniyor. Dolayısıyla bu ay 150,12 TL. üzerinden borçlanma yapılabilecek iken, Temmuz ayı itibariyle zam oranına göre ödenecek tutar artacaktır.

Bu nedenle; yapılacak zamdan etkilenmemek için Haziran ayı içinde borçlanma taleplerinin yapılması yerinde olacaktır. Diğer türlü asgari ücret zammı sonrası belirlenecek, yeni günlük tutar üzerinden borçlanma yapılmak zorunda kalınacaktır. Bu da toplam borçlanılacak gün sayısına göre borçlanma maliyetini arttıracaktır.

BİR SORU - BİR YANIT

Halen yurt dışında yaşıyorum. EYT’liyim. Emekliliğim doldu. Yurt dışı borçlanması yapmadım. Günlerim yetiyor. Öğrenmek istediğim bugün emekli olsam alacağım maaş ile üç yıl sonra emekli olsam alacağım maaş aynı olur mu? Üç yıl boyunca sigortalı olmayacağım.

Bugün emekli aylığı bağlatmak ile 3 yıl bildirimsiz olarak bekleyip, emekli aylığı bağlatmak arasında fark olacağı öngörülmektedir. Bugün bağlanan emekli aylıkları 3 yıl sonraya Tüfe artışları ve yapılabilecek seyyanen artışlar ile taşınmaktadır.

(ya da en düşük emekli aylığı bağlanacak ise pozitif artışlar ile)

3 üç yıl sonra bağlanacak aylık hesabında ise kazançlarınız güncelleme katsayısı ile taşınmaktadır.

Güncelleme katsayısı ile aylık hesaplamasında; yerine göre Aralık ayında emekli olmak, Ocak ayından daha avantajlı olmaktadır. Kaldı ki 3 yıl bekleyip, sonra bildirim olmadan emekli olunduğunda; bağlanacak aylığın bugüne göre dezavantajlı olacağı söylenebilir.

Ayrıca emeklilik koşullarınızı sağladığınızı anlıyorum. Yurtdışı borçlanması yapmayarak emekli olmanız koşulu ile aylığınız kesilmeden yurt dışında çalışmaya devam edebilirsiniz.