GSYH 2025 yılı üçüncü çeyrek ilk tahmini; zincirlenmiş hacim endeksi olarak, bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %3,7 arttı. GSYH'yi oluşturan faaliyetler incelendiğinde; 2025 yılı üçüncü çeyreğinde bir önceki yıla göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak; inşaat %13,9, finans ve sigorta faaliyetleri %10,8, bilgi ve iletişim faaliyetleri %10,1, ürün üzerindeki vergiler eksi sübvansiyonlar %9,6, diğer hizmet faaliyetleri %7,1, sanayi sektörü %6,5, ticaret, ulaştırma, konaklama ve yiyecek hizmetleri %6,3, mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri %4,4, gayrimenkul faaliyetleri %4,2, kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri %2,1 arttı. Tarım sektörü ise %12,7 azaldı.
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, bir önceki çeyreğe göre %1,1 arttı. Takvim etkisinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, 2025 yılı üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %3,4 arttı.
Üretim yöntemiyle Gayrisafi Yurt İçi Hasıla tahmini, 2025 yılının üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %41,6 artarak 17 trilyon 424 milyar 718 milyon TL oldu. GSYH'nin üçüncü çeyrek değeri cari fiyatlarla ABD doları bazında 432 milyar 880 milyon olarak gerçekleşti.
HANEHALKI TÜTEKİM HARCAMALARI YÜZDE 4,8 ARTTI
Yerleşik hanehalklarının nihai tüketim harcamaları 2025 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak %4,8 arttı. Devletin nihai tüketim harcamaları %0,8, gayrisafi sabit sermaye oluşumu ise %11,7 arttı.
Mal ve hizmet ihracatı, 2025 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak %0,7 azalırken ithalatı %4,3 arttı.
İşgücü ödemeleri, 2025 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %41,1 arttı. Net işletme artığı/karma gelir %43,5 arttı.
İşgücü ödemelerinin cari fiyatlarla Gayrisafi Katma Değer içerisindeki payı geçen yılın üçüncü çeyreğinde %35,0 iken, bu oran 2025 yılında da %35,0 oldu. Net işletme artığı/karma gelirin payı ise %46,0 iken %46,7 oldu.
BEKLENTİLERİN ALTINDA KALDI
TÜİK’in açıkladığı üçüncü çeyrek büyüme rakamları beklentilerin altında kaldı. Anadolu Ajansı’nın anketine göre büyümenin yüzde 3,97 artması bekleniyordu. IMF ise geçen ay yaptığı açıklamada büyümenin 2025 yılı sonu için yüzde 3’ten yüzde 3,5’e yükselttiğini duyurmuştu. OECD ise eylül ayında büyümenin 2025 yılı sonu için yüzde 3,2 olacağını öngördü.
“VERİMLİ TOPRAKLAR BOŞ KALDI”
TÜİK’in rakamlarına göre ekonomide tek daralan sektör yüzde 12,7 ile tarım oldu. OECD’nin verilerine göre gıda enflasyonunda lider olan Türkiye’de daralan tek sektörün tarım olması dikkatleri yeniden bu alana çeki.
Ekonomist Bartu Soral Sözcü TV’ye yaptığı değerlendirmede çiftçilerin para kazanamadıkları için büyükşehirlere göç ettiğini söyledi. Köylerin mahrumiyet bölgelerine dönüştüğünü belirten Soral, verimli toprakların boş kaldığını söyledi.
Bartu Soral’ın konuyla ilgili değerlendirmesi şöyle:
“İnsanlar tarımdan kar edemedikçe büyükşehirlere göç ediyorlar. Köylerde tarımla uğraşanların yaş ortalaması 55. Bizim çiftçilerimiz tarımı bırakıp büyükşehirlere göç etti. Gençler ne yapıyorlar? Kurye, çiftçi… Aslında insanlar büyükşehirlerde mutlu değiller. Ama köyler mahrumiyet yerlerine dönüştü.
Verimli topraklar boş şu anda. Sonuçta büyüme rakamları geldi, karşımıza oturdu. AKP’nin çözüm olarak bulduğu şey ithalat. İthalatı dövizle yapıyorsun, döviz de senin paran değil yurt dışından borçlanıyorsun. O parayı ithalatı harcama, elin çiftçisi değil, kendi çiftçin kazansın. “
MEHMET ŞİMŞEK’TEN AÇIKLAMA
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, 2025 yılı 3. Çeyrek gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) verilerinin açıklanmasının ardından değerlendirmede bulundu. Bakan Şimşek, "Büyümenin son çeyrekte ılımlı seyretmesini ve 2025 yılında Orta Vadeli Program’ın sınırı üzerinde gerçekleşmesini öngörüyoruz. Daha elverişli finansal koşullar ve destekleyici küresel konjonktür sayesinde ekonomik aktivitedeki artışın 2026’da bu yıldan daha olumlu olmasını bekliyoruz. Ayrıca, büyümenin enflasyondaki düşüşü desteklemeye devam edeceğini değerlendiriyoruz" dedi.
Bakan Şimşek'in açıklamaları şöyle:
"Türkiye ekonomisi, 2025 yılının üçüncü çeyreğinde yıllık bazda yüzde 3,7, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış olarak çeyreklik bazda yüzde 1,1 büyüdü. Böylece ilk dokuz aydaki yıllık büyüme yüzde 3,7 gerçekleşti. Yıllıklandırılmış milli gelirimiz 1,5 trilyon doları aştı.
Tarımın GSYH içindeki ağırlığının yüksek olduğu bu çeyrekte, zirai don ve kuraklığın etkisiyle daralan tarım katma değeri büyümeyi belirgin şekilde sınırlarken tarım dışı büyüme yıllık yüzde 5,6 oldu. Sanayi katma değeri yüzde 6,5 artarken, bu artışta özellikle yüksek teknolojili üretim öne çıktı. Deprem bölgesinin yeniden imarına yönelik çalışmaların katkısıyla inşaat sektöründeki güçlü büyüme sürdü.
Tüketim ve yatırımlar yılın ilk yarısında olduğu gibi dengeli bir görünüm sergiledi. İnşaat yatırımlarında olumlu seyir sürerken üretim kapasitesi açısından kritik önemde olan makine ve teçhizat yatırımları yüzde 11,3 arttı. Bu dönemde küresel ticaretteki görece zayıf seyrin de etkisiyle net dış talep büyümeyi 1 puan sınırladı. Cari açığın milli gelire oranı ise yüzde 1,3 ile sürdürülebilir seviyede kalmaya devam etti.
Büyümenin son çeyrekte ılımlı seyretmesini ve 2025 yılında Orta Vadeli Program’ın sınırı üzerinde gerçekleşmesini öngörüyoruz. Daha elverişli finansal koşullar ve destekleyici küresel konjonktür sayesinde ekonomik aktivitedeki artışın 2026’da bu yıldan daha olumlu olmasını bekliyoruz. Ayrıca, büyümenin enflasyondaki düşüşü desteklemeye devam edeceğini değerlendiriyoruz.
Dezenflasyon sürecini de olumsuz etkileyen kuraklık ve don gibi arz yönlü şokların etkilerini azaltmak amacıyla; verimliliği artıracak, sulama altyapısını güçlendirecek ve kaynakların daha etkin kullanılmasını sağlayacak çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Özellikle emek yoğun sektörlerde zayıf seyreden üretimi canlandırmak ve istihdamı korumak amacıyla reel sektöre yönelik desteklerimize devam ediyoruz.
Fiyat istikrarını merkeze alan, sürdürülebilir yüksek büyüme ve kalıcı refah artışını hedefleyen programımızı kararlılıkla uyguluyoruz. Bu program sayesinde son iki yılda elde ettiğimiz kazanımları kalıcı hale getirerek ekonomik dönüşümü sağlayarak verimliliği ve rekabet gücünü artıracak yapısal reformları hayata geçiriyoruz."
