Genel Psikiyatri dergisinde yayımlanan bu çalışma, bağırsak-beyin ekseninin uykusuzluğu nasıl etkilediğine dair yeni bir pencere açtı.
Uykusuzluk, modern yaşamın en yaygın sorunlarından biri. Stres, kafein, düzensiz yaşam tarzı ya da sağlık problemleri genellikle bu durumun başlıca suçluları olarak gösterildi. Ancak Genel Psikiyatri dergisinde yayımlanan yeni bir araştırma, uykusuzluğun beklenmedik bir nedenini ortaya koydu: bağırsak mikrobiyomu. Bu çalışma, bağırsaklarda yaşayan bazı bakterilerin uyku bozukluklarını tetikleyebileceğini ve uykusuzluğun da bağırsak sağlığını olumsuz etkileyen bir döngü yaratabileceğini gösterdi.
BAĞIRSAK-BEYİN EKSENİNDE YENİ KEŞİFLER
Hollanda Utrecht Üniversitesi Tıp Merkezi’nden Dr. Fan Liu liderliğinde yürütülen araştırma, yaklaşık 387 bin uykusuzluk hastasının genetik verileri ile 27 bin kişinin bağırsak mikrobiyomu verilerini analiz etti.
Bağırsakta bulunan 14 bakteri grubu uykusuzluk riskini yüzde 1 ila 4 oranında artırırken, 8 bakteri grubu ise bu riski yüzde 1 ila 3 oranında azalttı.
Uykusuzluk çeken bireylerde 7 bakteri türünün seviyeleri belirgin şekilde düşük, 12 türün ise yüksek bulundu. Bu bulgular, bağırsak mikrobiyomu ile uyku kalitesi arasında karmaşık bir çift yönlü ilişkinin varlığını ortaya koydu.
Dr. Liu, Euronews’e yaptığı açıklamada, “Bağırsak mikrobiyomu, serotonin ve dopamin gibi nörotransmiterlerin üretiminde kilit bir rol oynuyor. Bu kimyasallar, uyku döngüsünü düzenleyen önemli faktörler. Bağırsak sağlığı bozulduğunda, bu süreç sekteye uğrayabilir ve uykusuzluk riski artabilir” dedi.
Araştırmacılar, bağırsak-beyin ekseni adı verilen bu biyolojik iletişim hattının, bağırsak bakterilerinin beyne sinyaller göndererek uyku düzenini etkilediğini öne sürdü.
Journal of Psychiatric Research’te yayımlanan bu araştırma, uykusuzluk tanısı alan 41 kişinin bağırsak sağlığını inceledi. Çalışmada, uykusuzluk çeken bireylerde kısa zincirli yağ asitlerinin (SCFA) seviyelerinin düşük, bağırsak geçirgenliğini artıran zonulin proteininin ise yüksek olduğu tespit edildi.
ÇİFT YÖNLÜ İLİŞKİ: UYKU VE BAĞIRSAK BİRBİRİNİ NASIL ETKİLİYOR?
Araştırmalar, uykusuzluk ile bağırsak mikrobiyomu arasındaki ilişkinin iki yönlü olduğunu gösterdi. Yani, bağırsaklardaki bakteri dengesizliği uykusuzluğu tetiklerken, uykusuzluk da bağırsak mikrobiyomunun yapısını bozabiliyor.
Örneğin, uykusuzluk, stres hormonları ve iltihaplanma yoluyla bağırsak florasını olumsuz etkiledi.
Öte yandan, bağırsak bakterileri tarafından üretilen melatonin ve GABA gibi maddeler, sağlıklı bir uyku döngüsü için kritik önem taşıyor.
Harvard Tıp Fakültesi’nden mikrobiyom uzmanı Dr. Wendy Garrett, “Bağırsak mikrobiyomu, uyku düzenini destekleyen kimyasalların üretiminde önemli bir rol oynuyor. Bu dengenin bozulması, hem fiziksel hem de zihinsel sağlığı etkileyebilir” dedi.
SINIRLAMALAR VE GELECEKTEKİ TEDAVİ UMUTLARI
Her iki çalışmanın da bazı sınırlamaları bulunuyor. Katılımcıların çoğunlukla Avrupa kökenli olması, sonuçların diğer popülasyonlara genellenmesini zorlaştırıyor. Ayrıca, diyet, egzersiz ve yaşam tarzı gibi bağırsak sağlığını etkileyen faktörler analizlere tam olarak dahil edilmedi. Ancak uzmanlar, bu bulguların uykusuzluk tedavisinde yeni bir çığır açabileceğini düşünüyor.
Probiyotik ve prebiyotik takviyeler, hatta fekal mikrobiyota transplantasyonu gibi mikrobiyom temelli tedaviler, gelecekte uykusuzlukla mücadelede umut vadeden yöntemler olabilir.
