Yapay ışıkların geceyi aydınlatması, modern yaşamın bir parçası gibi görünse de, deniz ekosistemleri üzerinde yıkıcı bir etkiye sahip.
Uzmanlar, “Geceleri kullanılan yapay ışıklar, mikroskobik canlılardan balinalara kadar deniz ekosistemindeki tüm türleri olumsuz etkiliyor. Fizyoloji, davranış, büyüme ve üreme faaliyetleri bu kirlilikten ciddi zarar görüyor” dedi.
Bilimsel araştırmalar, yapay ışığın deniz canlıları üzerindeki etkisini çarpıcı bir şekilde ortaya koydu. Özellikle kıyı bölgelerindeki yoğun aydınlatma, gemilerin gece ışıkları ve petrol platformlarının parlak projektörleri, deniz ekosistemini derinden sarstı.
İngiltere’de Plymouth Deniz Laboratuvarı’ndan biyolojik oşinografi uzmanı Dr. Helen Findlay, “Yapay ışık, özellikle yüzeyde yaşayan canlıları ve göçmen türleri etkiliyor. Zooplanktonlar gibi besin zincirinin temel taşları, yapay ışık altında dikey göç davranışlarını değiştiriyor, bu da balık larvalarının beslenmesini zorlaştırıyor” dedi. Bu durum, besin zincirinin temelini tehdit ederek tüm ekosistemi riske attı. Avrupa yılan balığı üzerine yapılan bir deney, ışık kirliliğinin göçmen türler üzerindeki etkisini net bir şekilde gösterdi.
Uzmanlar, “Sargasso Denizi’nde üreyen Avrupa yılan balığı, yoğun yapay ışık altında göç rotasını tamamlayamıyor. Bu, türün popülasyonunu ciddi şekilde tehdit ediyor” dedi.
Benzer şekilde, deniz kestanelerinin yapay ışık altında aşırı beslenerek deniz yosunlarını tükettiği ve ekosistemin dengesini bozduğu gözlemlendi.
Prof. Dr. Sönke Johnsen’in Bahamalar’da gerçekleştirdiği bir araştırma, okyanus tabanındaki canlıların yaklaşık %20’sinin biyolüminesans (kendi ışığını üretme) yeteneğine sahip olduğunu, ancak yapay ışığın bu doğal süreçleri bozduğunu ortaya koydu.
Deniz kaplumbağaları da ışık kirliliğinden nasibini aldı. TÜBİTAK Bilim Genç’in raporuna göre, sahil bölgelerindeki parlak ışıklar, yavru kaplumbağaların denize ulaşmasını engelledi.
Ay ışığını takip ederek yön bulan yavrular, yapay ışıklar nedeniyle yanlış yöne giderek yırtıcılara yem oluyor ya da susuzluktan ölüyor.
ABD’de Florida’da her yıl milyonlarca kaplumbağa yavrusunun bu nedenle öldüğü tahmin edildi.
Uluslararası uzmanlar, ışık kirliliğinin sadece deniz canlılarını değil, tüm ekosistemi tehdit ettiğini vurguladı.
Almanya’daki Leibniz Hayvanat Bahçesi ve Yaban Hayatı Araştırma Enstitüsü’nden Dr. Christopher Kyba, “Yapay ışık, gece ekolojisini kökten değiştiriyor. Şehir ışıkları, 200 yıl öncesine kıyasla gece gökyüzünü yüzlerce kat daha parlak hale getirdi” dedi.
Bu durum, balıklarda stres hormonu seviyelerinin artmasına ve bağışıklık sistemlerinin zayıflamasına yol açtı.
Uzmanlar, “Balıkçılar, İstanbul Boğazı’nda göç eden palamut ve lüfer gibi türlerin davranışlarında değişiklikler gözlemliyor. Ancak bu etkilerin tam boyutunu anlamak için daha fazla bilimsel araştırmaya ihtiyaç var” dedi.
Işık kirliliğini azaltmak için çözümler de gündemde. Dr. Kyba, “Işığı aşağı yönlendiren armatürler, hareket sensörlü aydınlatmalar ve karanlık gökyüzü parkları gibi uygulamalar, kirliliği azaltmada etkili olabilir” önerisinde bulundu.
Uzmanlar, bu konuda acil önlemler alınmazsa, biyolojik çeşitliliğin geri dönüşü olmayan bir kayba uğrayabileceği uyarısında bulundu.
