Bundan yaklaşık 252 milyon yıl önce, dünya tarihinin en yıkıcı kitlesel yok oluşu yaşandı. Bilim adamları bu hadiseye "Büyük Yok Oluş" dediler. Bu olayda, gezegendeki yaşamın yaklaşık yüzde 90'ı sona erdi. Ancak bilim insanlarını uzun süredir şaşırtan asıl olay, yok oluşu takip eden 5 milyon yıl boyunca devam eden ölümcül sıcak hava dalgasıydı.
YENİ FOSİLLER SIR PERDESİNİ ARALADI
Uluslararası bir araştırma ekibi, kapsamlı fosil verilerini kullanarak bu gizemin perdesini araladı. Bulgular, her şeyin tropik ormanlarla ilgili olduğunu gösteriyor. Nature Communications dergisinde yayınlanan bu çığır açıcı araştırma, aynı zamanda insanlığın fosil yakıtları yakarak gezegeni ısıtmaya devam etmesi durumunda karşılaşabileceği korkunç geleceğe dair bir uyarı niteliği taşıyor.
Büyük Yok Oluş, Dünya tarihindeki en kötü beş kitlesel yok oluş olayından biriydi ve Permiyen döneminin sonunu işaret ediyordu. Bu felaketin, "Sibirya Tuzakları" adı verilen bölgedeki yoğun volkanik aktivite nedeniyle meydana geldiği düşünülüyor. Volkanik patlamalar, atmosfere büyük miktarda karbon ve diğer sera gazlarını salarak şiddetli bir küresel ısınmaya yol açtı. Bu durum, sayısız deniz ve kara hayvanının ölmesine, ekosistemlerin çökmesine ve okyanusların asitlenmesine neden oldu.
AŞIRI ISINMANIN NEDENİ BULUNDU
Ancak volkanik aktivite durduktan sonra bile sıcaklıkların neden bu kadar yüksek kaldığı ve "süper sera" durumunun neden uzun süre devam ettiği belirsizdi. Araştırmanın yazarlarından Leeds Üniversitesi Yer ve Çevre Bilimleri Fakültesi'nden Dr. Zhen Xu, "Isınma seviyesi, diğer hiçbir fenomenle kıyaslanmayacak kadar yüksekti" şeklinde konuştu.
Daha önceki bazı teoriler okyanusları işaret ediyordu. Aşırı ısının karbon emen planktonları yok ettiğini ya da okyanusun kimyasal bileşiminin değişerek karbon depolama verimliliğini düşürdüğünü öne sürüyorlardı. Ancak Leeds Üniversitesi ve Çin Jeoloji Üniversitesi'nden bilim insanları, cevabın iklimsel bir dönüm noktasında, yani tropik ormanların çöküşünde yattığını düşünüyorlar.
BİTKİ ÖRTÜSÜ KAYBI VE SİLİKAT AYRIŞMASI
Makalenin yazarlarından Leeds Üniversitesi Yer Sistemi Evrimi Profesörü Benjamin Mills, Büyük Yok Oluş'un benzersizliğini, "tüm bitki örtüsünün yok olduğu tek olay olması" ile açıklıyor. Araştırma ekibi, bu teoriyi test etmek için Çinli jeologların on yıllardır topladığı Çin fosil veri arşivini kullandı.
Fosilleri ve kaya katmanlarını analiz ederek ve geçmiş iklim koşullarına dair ipuçları elde ederek, yok oluşun öncesinde, sırasında ve sonrasında Dünya'nın çeşitli bölgelerinde yaşayan bitki ve ağaç türlerinin haritasını yeniden oluşturabildiler. Mills, CNN'e verdiği demeçte, "Daha önce kimse böyle bir harita yapmamıştı" dedi.
Sonuçlar, hipotezi destekledi: Kitlesel yok oluş sırasında bitki örtüsünün kaybı, Dünya'nın karbon depolama yeteneğini önemli ölçüde azalttı ve atmosferde çok yüksek düzeyde karbonun kalmasına neden oldu. Ormanlar, küresel ısınmaya neden olan karbonu emerek ve depolayarak önemli bir tampon görevi görüyor. Ayrıca, atmosferdeki karbonu temizleyen "silikat ayrışması"nda da kritik bir rol oynuyorlar. Ağaç ve bitki kökleri, kayaları parçalayarak taze su ve havanın kayalara ulaşmasına yardımcı oluyor ve bu süreci destekliyor.
GELECEĞE DAİR KORKUNÇ BİR UYARI
Mills, ormanlar kuruduğunda "karbon döngüsünün değiştiğini" belirtiyor ve karbonun Dünya üzerindeki atmosfer, kara, okyanus ve canlılar arasındaki hareket şekline atıfta bulunuyor. Bristol Üniversitesi Paleontoloji Profesörü Michael Benton, bu araştırmanın, ormanların var olmamasının "normal oksijen ve karbon döngüsünü gerçekten etkilediğini, karbon depolamasını engellediğini ve bu nedenle atmosferde uzun süre yüksek konsantrasyonlarda karbondioksit kalmasına neden olduğunu" gösterdiğini söyledi. Benton bu araştırmada yer almadı.
Benton, çalışmanın bir "eşik etkisi"ni vurguladığını, yani orman kaybının "ekolojik zaman ölçeğinde geri döndürülemez hale geldiğini" belirtti. Şu anda dünya liderleri, karbondioksit seviyelerini kontrol edebilirse zararın giderilebileceği fikri etrafında hareket ediyor. Benton, "Ancak eşiği aştığınızda, yaşamın toparlanması zorlaşır" dedi.
Mills, bunun çalışmanın önemli bir noktası olduğunu belirtiyor. Hızlı küresel ısınmanın gelecekte Dünya'daki yağmur ormanlarının çökmesine neden olması durumunda, bilim insanlarının endişe duyduğu dönüm noktasının ne gibi sonuçlar doğuracağını gösteriyor. İnsanlık küresel ısınmaya neden olan kirleticilerin emisyonunu tamamen durdursa bile, Dünya soğumayabilir. Aksine, ısınmanın hızlanma olasılığı da var.
UMUT IŞIĞI VE DEVAM EDEN ARAŞTIRMALAR
Yine de küçük bir umut ışığı var. Şu anda tropik bölgeleri kaplayan yağmur ormanları, Büyük Yok Oluş öncesindeki tropik ormanlara göre daha yüksek sıcaklıklara dayanıklı olabilir. Bu, bilim insanlarının üzerinde çalıştığı bir sonraki zorluk. Mills "Bir dönüm noktası var. Tropik ormanlardaki sıcaklık çok yükseldiğinde ne olacağını çok iyi biliyoruz. Ve bu son derece ciddi bir durum." diyerek bu çalışmanın hala bir uyarı niteliği taşıdığını belirtiyor.
