Bulaşıcı bir deri hastalığı olan uyuz (scabies), dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen ve özellikle kalabalık yaşam alanlarında hızla yayılan bir sağlık sorunu olarak dikkat çekti.
Sarcoptes scabiei adlı mikroskobik akarın neden olduğu bu hastalık, yoğun kaşıntı, kızarıklık ve ciltte döküntülerle kendini gösterdi.
Uzmanlar, geceleri artan kaşıntının uyuzun en belirgin belirtisi olduğunu vurgularken, erken tanı ve tedavinin hem bireysel hem de toplumsal sağlık açısından kritik önem taşıdığını belirtti.
Uyuz, ciltte kaşıntı ve tahrişe yol açan Sarcoptes scabiei adlı mikroskobik akarın deriye yerleşmesiyle ortaya çıktı. Bu akar, cildin üst tabakasında tüneller açarak yumurtalarını bırakıyor ve vücudun bu duruma verdiği alerjik tepki, özellikle geceleri artan yoğun kaşıntıya neden oldu.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre, dünya genelinde yaklaşık 200 milyon kişi uyuz hastalığıyla mücadele ediyor.
Dermatoloji uzmanları, uyuzun her yaş grubu ve sosyoekonomik düzeyde görülebileceğini vurguladı:
“Uyuz, sadece hijyen eksikliğiyle ilgili bir hastalık değil. Kalabalık ortamlarda, özellikle yurtlar, bakım evleri, okullar veya askeri birliklerde yakın temas yoluyla hızla yayılabilir. Geceleri artan kaşıntı, uyuzun en ayırt edici özelliği.”
Uzmanlar, hastalığın erken teşhis edilmediği takdirde hem bireyin yaşam kalitesini düşürdüğünü hem de çevresine bulaşma riskini artırdığını ekledi.
BELİRTİLER: GECELERİ UYKUNUZU KAÇIRAN KAŞINTI
Uyuzun en yaygın belirtisi, özellikle geceleri ve sıcak ortamlarda şiddetlenerek uykuyu bölen yoğun kaşıntı.
Ciltte kırmızı döküntüler, küçük kabarcıklar ve akarların açtığı 1-10 mm uzunluğundaki ince, gri-beyaz tünel izleri diğer tipik bulgular arasında yer aldı. Bu belirtiler genellikle parmak araları, bilek içleri, koltuk altları, göbek çevresi, kalça ve genital bölgelerde yoğunlaşırken, bebeklerde ve küçük çocuklarda yüz, baş ve ayak tabanlarında da görülebildi.
Dermatoloji uzmanları, uyuzun belirtilerinin diğer cilt hastalıklarıyla karışabileceğini belirtti:
“Atopik dermatit, kontakt dermatit veya böcek ısırıkları gibi durumlarla uyuz sıkça karıştırılıyor. Ancak gece kaşıntısı ve tünel izleri, doğru tanıyı koymada önemli ipuçları”
Uzmanlar, özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde ve yaşlılarda hastalığın daha ağır seyredebileceğini vurguladı.
BULAŞMA YOLLARI: YAKIN TEMAS VE ORTAK EŞYALAR
Uyuz, doğrudan cilt temasıyla bulaşıyor ve genellikle 15-20 dakikalık bir temas bulaşma için yeterli oluyor. Aile bireyleri arasında, aynı yatakta yatma, sarılma veya cinsel temas yoluyla kolayca yayılabildi. Ayrıca, enfekte kişinin kullandığı havlu, çarşaf, kıyafet gibi eşyaların paylaşılması da dolaylı bulaşmaya neden oldu.
Kalabalık yaşam alanları, özellikle öğrenci yurtları, huzurevleri ve toplu barınma merkezleri, hastalığın yayılımı için yüksek risk taşıyor.
İngiltere’de yapılan bir araştırma, uyuzun sonbahar ve kış aylarında daha sık görüldüğünü ortaya koydu.
Londra Üniversitesi’nden Prof. Dr. Michael Marks, “Kış aylarında insanlar kapalı alanlarda daha fazla vakit geçiriyor ve kalın kıyafetler nedeniyle belirtiler fark edilmeyebiliyor. Bu da hastalığın yayılmasını hızlandırıyor” dedi. Marks, hayvanlardan insanlara uyuz bulaşmadığını, ancak enfekte bir hayvanla temasın geçici kaşıntıya neden olabileceğini ekledi.
TANI VE TEDAVİ: ERKEN MÜDAHALE HAYAT KURTARIR
Uyuz tanısı, genellikle dermatolojik muayene ve ciltteki belirtilerin değerlendirilmesiyle konuldu.
Dermatoskopi veya deri kazıntısı testi, akarların, yumurtaların veya dışkılarının mikroskop altında incelenmesiyle kesin tanı sağladı.
Tedavi sonrası kaşıntının 2-6 hafta sürebileceğini belirten Karadağ, bu durumun genellikle vücudun alerjik tepkisinden kaynaklandığını ifade etti.
KORUNMA: HİJYEN VE DİKKAT ŞART
Uyuzdan korunmak için kişisel hijyen ve dikkatli davranışlar büyük önem taşıyor. Uzmanlar, enfekte kişilerle yakın temastan kaçınılmasını, kişisel eşyaların paylaşılmamasını ve düzenli el yıkama alışkanlığını önerdi. Ayrıca, son bir hafta içinde kullanılan kıyafet, çarşaf ve havluların en az 60°C’de yıkanması veya yıkanamayan eşyaların 3-4 gün kapalı bir poşette bekletilmesi gerektiği belirtildi.
Johns Hopkins Üniversitesi’nden Dr. Anna M. Bender, uyuzun önlenmesinde toplumsal farkındalığın önemine dikkat çekti:
“Toplu yaşam alanlarında düzenli tarama ve hızlı tedavi, salgınları önlemede etkili. Ayrıca, bağışıklık sistemini güçlendirmek, hastalığın ağır seyretme riskini azaltıyor.”
Bender, özellikle sağlık çalışanlarının eldiven gibi koruyucu ekipman kullanmasının bulaşmayı önlemede kritik olduğunu vurguladı.
Uzmanlar, erken teşhis ve tedaviyle bu artışın kontrol altına alınabileceğini, ancak toplumsal bilinçlenmenin şart olduğunu vurguladı.
ERKEN TANI, HIZLI ÇÖZÜM
Uyuz, tedavi edilmediğinde hem bireyin hem de çevresindekilerin hayatını olumsuz etkileyen bir hastalık. Geceleri artan kaşıntı, kızarıklık ve döküntü gibi belirtiler fark edildiğinde, vakit kaybetmeden bir dermatoloji uzmanına başvurulması gerekiyor.
