Kolesterol ilaçları, özellikle statinler, yüksek kolesterolü kontrol altına alarak kalp krizi ve inme riskini azaltmada altın standart olarak kabul edildi. Ancak, bu ilaçların bunama (demans) veya Alzheimer hastalığı gibi bilişsel bozukluklara yol açıp açmadığı yıllardır tartışma konusu.

Sosyal medyada ve bazı platformlarda statinlerin hafıza kaybı veya bunama riskini artırdığına dair iddialar dolaşırken, bilimsel çalışmalar ve uzmanlar bu konuda ne diyor? Son araştırmalar, kolesterol ilaçlarının sanıldığı gibi bunamaya yol açmadığını, hatta bazı durumlarda bilişsel sağlığı destekleyebileceğini ortaya koydu.

İşte bilimsel gerçekler ve dünya çapındaki uzmanların çarpıcı görüşleri...

STATİNLER VE BEYİN SAĞLIĞI: BİLİM NE SÖYLÜYOR?

Statinler, karaciğerde kolesterol üretimini azaltarak kötü kolesterol (LDL) seviyelerini düşürüyor ve damar sertliğini önleyerek kalp-damar hastalıklarına karşı koruma sağladı. Ancak, kolesterolün beyin fonksiyonları için kritik bir bileşen olması, statinlerin bilişsel sağlık üzerindeki etkilerine dair soru işaretleri oluşturdu.

ABD’deki Johns Hopkins Üniversitesi’nden nörolog Dr. Seth Martin, “Beynin yaklaşık %25’i kolesterolden oluştu. Bu nedenle, kolesterolü düşüren ilaçların beyin sağlığını olumsuz etkilediği yönünde endişeler ortaya çıktı. Ancak, kapsamlı çalışmalar bu korkuların yersiz olduğunu gösteriyor” dedi.

The Lancet Neurology’de yayımlanan bir meta-analiz, 25 binden fazla hastayı inceleyerek statinlerin bunama veya Alzheimer riskini artırdığına dair bir kanıt bulamadı. Aksine, bazı çalışmalar, statin kullananlarda demans riskinin %10-15 oranında azaldığını öne sürdü.

STATİNLERİN POTANSİYEL KORUYUCU ETKİSİ

Statinlerin demans riskini azaltabileceği fikri, damar sağlığı üzerindeki olumlu etkilerine dayandı.

Damar sertliği, Alzheimer ve vasküler demansın önde gelen nedenlerinden biri. İngiltere’deki University College London’dan kardiyolog Prof. Kausik Ray, “Statinler, damarları temiz tutarak beyne yeterli kan akışını sağlıyor. Bu, bilişsel gerilemeyi yavaşlatabilir” açıklamasında bulundu.

Journal of the American College of Cardiology’de yayımlanan bir çalışma, statin kullanan kalp hastalarında bilişsel fonksiyonların korunduğunu ve demans riskinin azaldığını gösterdi. Özellikle, erken yaşta statin tedavisine başlayanlarda bu koruyucu etkinin daha belirgin olduğu vurgulandı.

HAFIZA KAYBI İDDİALARINA BİLİMSEL YANIT

Statinlerin hafıza kaybına yol açtığına dair bazı hasta raporları, tartışmaları alevlendirdi. ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), 2012 yılında statinlerin nadir durumlarda geçici hafıza sorunlarına yol açabileceğini belirtti, ancak bu etkilerin kalıcı olmadığını vurguladı.

Cleveland Clinic’ten nörolog Dr. Luke Laffin, “Bu tür yan etkiler, genellikle ‘nocebo etkisi’ ile ilişkilendiriliyor. Yani, hastalar ilacın yan etkileri hakkında bilgi edindiğinde, bu etkileri yaşama olasılıkları artıyor” dedi.

Neurology dergisinde yayımlanan bir çalışma, statin kullananlarda hafıza kaybı şikayetlerinin plasebo grubuna kıyasla anlamlı bir fark göstermediğini ortaya koydu. Ayrıca, statinlerin kesilmesiyle bu tür şikayetlerin genellikle ortadan kalktığı gözlemlendi.

TARTIŞMALARIN KAYNAĞI: SOSYAL MEDYA VE YANLIŞ BİLGİLER

Sosyal medyada, özellikle X platformunda, statinlerin bunamaya yol açtığına dair iddialar sıkça paylaşıldı. Örneğin, bazı kullanıcılar, statin kullanan yaşlı hastalarda demans bulgularının kötüleştiğini ve ilacı bırakanlarda iyileşme gözlendiğini öne sürdü. Ancak bu iddialar, bilimsel çalışmalara dayanmıyor ve genellikle bireysel deneyimlere dayalı.

Türk Kalp Vakfı’nın 2021’de yayımladığı bir bildiride, bu tür spekülasyonların halk sağlığını tehdit ettiği ve hastaların ilaçlarını doktor kontrolü olmadan bırakmalarına yol açtığı uyarısı yapıldı.

Statinlerin demansa yol açtığına dair bilimsel bir veri yok. Tam tersine, damar sertliğini önleyerek demans riskini azalttıkları kanıtlandı.

YAN ETKİLER VE GERÇEK RİSKLER

Her ilaçta olduğu gibi statinlerin de yan etkileri mevcut. En sık görülenler arasında kas ağrıları, karaciğer enzimlerinde hafif yükselmeler ve nadir durumlarda diyabet riskinde artış yer aldı.

The New England Journal of Medicine’da yayımlanan bir çalışma, statin kullananlarda diyabet riskinin binde 4 oranında arttığını, ancak kalp krizi ve inme önleme faydalarının bu riski gölgede bıraktığını gösterdi.

Kas ağrıları, özellikle yüksek dozlarda veya fibrat grubu ilaçlarla birlikte kullanıldığında görülebiliyor. Ancak, ciddi kas hasarı (rabdomiyoliz) gibi komplikasyonlar yüz binde bir oranında ortaya çıktı.

Uzmanlar, yan etkilerin abartıldığını ve doktor kontrolünde kullanıldığında statinlerin güvenli olduğunu vurguluyor.

UZMANLARDAN ÖNERİ: DOKTOR KONTROLÜ ŞART

Kolesterol ilaçlarının kullanımı, bireysel risk faktörlerine göre belirlenmeli. Harvard Tıp Fakültesi’nden kardiyolog Dr. Christopher Cannon, “Herkesin kolesterol ilacı kullanması gerekmez. Kalp hastalığı riski yüksek olanlar için statinler hayat kurtarıcıdır. Ancak, düşük riskli bireylerde yaşam tarzı değişiklikleri yeterli olabilir” dedi. Circulation dergisindeki bir çalışma, sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve sigarayı bırakmanın LDL kolesterolü %10-15 oranında düşürebileceğini gösterdi. Ancak, genetik olarak yüksek kolesterolü olan veya kalp hastalığı geçmişi bulunan kişilerde ilaç tedavisi genellikle kaçınılmadığı bildirildi.

BİLİMSEL GERÇEKLER KORKULARI YIKTI

Kolesterol ilaçlarının bunamaya yol açtığına dair yaygın inanış, bilimsel verilerle desteklenmedi.

Aksine, statinler, damar sağlığını koruyarak demans riskini azaltmada önemli bir rol oynayabilir.

Bu ilaçların kullanımı doktor kontrolünde olmalı ve bireysel risk faktörleri dikkate alınmalı. Sosyal medyadaki yanıltıcı iddialara kulak asmak yerine, uzman görüşlerine ve bilimsel çalışmalara güvenmek hayati önem taşıdı.