Afife Nurbanu Sultan, Selim'in hasekisi ve Sultan III. Murad'ın annesi. Haseki Hürrem Sultan'ın gelinidir. Kökeni ve nereden geldiği hakkında çeşitli rivayetler vardır. Şehzade Selim'in 1559 Ekim'inde Venedik'e gönderdiği Hasan Çavuş'un senatoda verdiği bilgilere göre adının Cecilia olduğu, Paros adasında Venedikli idareci Nicolò Venier ile Baffo ailesinden Violante'nin kızı olarak doğduğu söylenir ancak bu bilgiler başka kaynakla teyit edilememektedir. Bir başka rivayette, 1537'de savaş esnasında Venedik idaresindeki Korfu adasından Grek bir ailenin kızıyken esir alındığı ve adının Kali olduğu söylenir.
I. Süleyman'ın eşi Hürrem Sultan tarafından saraya alınarak eğitime yollandı. Daha sonraki yıllarda kendisine Haseki Hürrem Sultan tarafından Nurbanu yani "ışık saçan kraliçe" adı verilerek II. Selim ile evlendirildi. İlk adı Afife ise "namuslu" anlamına gelmektedir. Henüz on yaşındayken Osmanlı korsanları tarafından kaçırılan Nurbanu Sultan zekasıyla Hürrem Sultan'ın ilgisini çekmiş ve onun tarafından Manisa sancağına eğitime yollanmıştır. Döndüğünde ise güzelliğiyle de Hürrem Sultan'ın beğenisini kazanmayı başaran Nurbanu Sultan Şehzade Selim ile evlenir ve Hürrem Sultan'ın gelini olur. Şehzade Selim'in Nurbanu'nun aşkıyla yazdığı şiirler Divan Edebiyatı'nın en güzel örnekleri arasında yer alır.
Selim tüm kardeşlerinin ölümüyle önce Kanuni Sultan Süleyman'nın varisi, daha sonra da 29 Eylül 1566 tarihinde I. Süleyman'ın vefat etmesi üzerine Osmanlı Padişahı oldu. Selim'in 21 Aralık 1574 tarihinde ölümü üzerine ise, Nûr-Banû Sultan'ın oğlu Murat'ın Osmanlı tahtına çıkmasıyla, Nûr-Banû Sultan da Valide-i Atik Sultan unvanını aldı. "Atik" eski anlamına gelmektedir; ilk ve en büyük valideyi kasteder. Bazı tarihçilere göre cariyelikten gelerek "Valide Sultan" unvanını alan ilk kişidir. Bundan dolayı "atik" unvanını aldığı düşünülür.
