Bir yaz akşamında duyulan vızıltı, çoğu zaman sadece rahatsız edici bir ses gibi görünse de, sivrisinek ısırıkları dünya genelinde her yıl milyonlarca insanın hayatını tehdit eden ciddi bir sağlık sorunu.

Sıtma, dang humması, Zika virüsü ve Batı Nil virüsü gibi ölümcül hastalıkların taşıyıcısı olan sivrisinekler, Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre 2018 yılında yaklaşık 725 bin kişinin ölümüne neden oldu.

Bilimsel araştırmalar ve uluslararası uzmanlar, sivrisinek kaynaklı hastalıkların erken teşhis ve korunma yöntemleriyle kontrol altına alınabileceğini vurguladı. Ancak bu küçük canlıların taşıdığı riskler, özellikle tropikal bölgelerde ve seyahat edenler için ciddi bir tehdit olmaya devam ediyor.

BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR: SİVRİSİNEKLERİN ÖLÜMCÜL YÜKÜ

Sivrisinekler, tarih boyunca insanlık için en ölümcül canlılardan biri olarak kabul ediliyor. The Lancet dergisinde yayımlanan bir çalışma, sivrisinek kaynaklı hastalıkların tropikal ve subtropikal bölgelerde (Afrika, Güney Asya, Güney Amerika) en yüksek prevalansa sahip olduğunu gösterdi.

Sıtma, Anofel türü dişi sivrisinekler aracılığıyla bulaşıyor ve tedavi edilmediğinde ciddi komplikasyonlara, hatta ölüme yol açabiliyor.

The American Journal of Tropical Medicine and Hygiene’da yayımlanan bir araştırma, dang humması ve Zika virüsünün Aedes aegypti sivrisinekleri tarafından taşındığını ve bu hastalıkların küresel ısınmayla birlikte daha geniş coğrafyalara yayıldığını ortaya koydu.

Florida Üniversitesi’nden tıbbi böcekbilimci Prof. Dr. Jonathan Day, “Dang ve Zika virüsleri, enfekte bireylerin kokularını değiştirerek sivrisinekler için daha çekici hale geliyor. Bu, virüslerin yayılmasını hızlandırıyor” dedi.

Araştırma, bu virüslerin fareler ve insanlarda koku profilini değiştirerek sivrisinek ısırıklarını artırdığını gösterdi.

Batı Nil virüsü de sivrisinek ısırıklarıyla bulaşan bir diğer ölümcül tehdit. Emerging Infectious Diseases dergisinde yayımlanan bir çalışma, virüsün Kuzey Amerika’da 1999’dan bu yana yaygınlaştığını ve nörolojik komplikasyonlara yol açtığını belirtti. Virüs, enfekte kuşların kanından beslenen sivrisinekler aracılığıyla insanlara bulaştı.

ABD’deki Johns Hopkins Üniversitesi’nden enfeksiyon hastalıkları uzmanı Dr. Thomas Quinn, “Batı Nil virüsü, ciddi vakalarda ensefalit veya menenjit gibi nörolojik hastalıklara neden olabilir. Risk altındaki bireylerin korunması kritik” dedi.

YABANCI UZMAN GÖRÜŞLERİ: KORUNMA VE ERKEN TANI

Uluslararası uzmanlar, sivrisinek kaynaklı hastalıkların önlenmesinde korunma yöntemlerinin hayati önem taşıdığını vurguladı.

İngiltere’deki London School of Hygiene & Tropical Medicine’dan Prof. Dr. James Logan, sivrisineklerin insan derisindeki laktik asit, karbondioksit ve diğer kimyasal işaretlere çekildiğini belirtti.

Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS)’ta yayımlanan bir çalışma, grafen kaplı kıyafetlerin sivrisinek ısırıklarını engelleyebileceğini gösterdi.

Çalışmanın baş yazarı Cintia Castilho, “Grafen, sivrisineklerin kimyasal sinyalleri algılamasını engelliyor ve fiziksel bir bariyer oluşturuyor” dedi.

ABD’deki Uluslararası Florida Üniversitesi’nden Dr. Matthew DeGennaro, sivrisineklerin IR8a adlı koku reseptörü sayesinde laktik asidi tespit ettiğini keşfetti.

Nature dergisinde yayımlanan bu çalışma, IR8a reseptörünün mutasyona uğratılmasıyla sivrisineklerin insan kokusunu algılayamadığını gösterdi. Dr. DeGennaro, “Bu keşif, yeni nesil sivrisinek kovucuların geliştirilmesinde çığır açabilir” dedi.

Enfeksiyon hastalıkları uzmanı Dr. Tissa Wijeratne, sıtmanın tedavi edilmediğinde ciddi komplikasyonlara yol açtığını belirterek, “Plasmodium falciparum türünün neden olduğu sıtma, beyin damarlarını tıkayarak ensefalopatiye, nöbetlere ve hatta komaya neden olabilir. Erken tedavi, bu riskleri ortadan kaldırabilir” dedi.

SİVRİSİNEK ISIRIKLARINDAN KORUNMAK İÇİN PRATİK ÖNERİLER

Uzmanlar, sivrisinek ısırıklarından korunmak için şu adımları önerdi:

Kovucu Kullanın: DEET, picaridin veya limon okaliptüs yağı içeren böcek kovucular kullanın.

Uygun Kıyafetler Giyin: Akşam saatlerinde uzun kollu giysiler ve pantolon tercih edin.

Sineklik Kullanın: Kapı ve pencerelere sineklik takarak sivrisinek girişini engelleyin.

Su Birikintilerini Ortadan Kaldırın: Çiçek saksıları, kovalar ve havuz örtülerinde biriken suları boşaltın.

Seyahat Öncesi Önlem Alın: Sıtma riski olan bölgelere seyahat edecekseniz, profilaktik ilaçlar için doktorunuza danışın.

Belirtileri İzleyin: Yüksek ateş, titreme, baş ağrısı veya kusma gibi belirtiler varsa, vakit kaybetmeden sağlık kuruluşuna başvurun.

KÜÇÜK DÜŞMANA KARŞI BÜYÜK MÜCADELE

Sivrisinek ısırıkları, kaşıntıdan çok daha fazlasını ifade etti: Sıtma, dang humması, Zika ve Batı Nil virüsü gibi hastalıklar, her yıl yüz binlerce insanın hayatını tehdit etti.

Bilimsel gelişmeler, grafen bazlı kıyafetlerden yeni nesil kovuculara kadar umut verici çözümler sundu. Ancak uzmanlar, bireysel korunma yöntemlerinin ve erken tanının bu mücadelede en güçlü silahlar olduğunu vurguladı.