Yaz mevsiminin gelmesiyle güneş ışınlarına maruziyet artarken, güneşin sağlık üzerindeki etkileri yeniden gündeme oturdu.
Kimileri bronz bir ten için güneşin altında saatler geçirirken, kimileri ise ultraviyole (UV) ışınlarının zararlarından korunmanın yollarını aradı.
Uzmanlar, bilinçli güneşlenmenin hem fiziksel hem de zihinsel sağlığa katkı sağlayabileceğini, ancak yanlış uygulamaların cilt kanseri, erken yaşlanma ve bağışıklık sistemi sorunlarına yol açabileceğini belirtti.
Güneş ışınları hem dost hem düşman olabilir. Doğru zamanlama ve koruma yöntemleriyle tehlikeli ışınları evcilleştirmek mümkün.
GÜNEŞİN İKİ YÜZÜ: D VİTAMİNİ VE TEHLİKELİ UV IŞINLARI
Güneş ışınları, vücutta D vitamini sentezlenmesi için vazgeçilmez bir kaynak. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre, güneş ışığı kemik sağlığını destekleyen D vitamini üretimini artırıyor ve depresyon gibi zihinsel sağlık sorunlarını azaltabildi.
Haftada 2-3 gün, özellikle sabah 10.00-12.00 saatleri arasında 4-15 dakikalık güneş maruziyeti, günlük D vitamini ihtiyacını karşılamak için yeterlidir. Ancak bu süre, cilt rengine göre değişir; koyu tenli bireylerin daha uzun süreye ihtiyacı olabilir.
Harvard Tıp Fakültesi’nden Dermatolog Dr. Elizabeth Buzney ise, “Güneş ışınları, doğru dozda alındığında sağlık için faydalıdır. Ancak bilinçsiz güneşlenme, özellikle UVB ve UVA ışınlarının neden olduğu DNA hasarıyla cilt kanseri riskini artırır” uyarısında bulundu.
Avustralya’daki Queensland Üniversitesi’nin bir araştırması, düzenli güneş kremi kullanımının melanom riskini yüzde 50’ye kadar azalttığını ortaya koydu.
Amerikan Dermatoloji Akademisi’ne göre, dünya genelinde her yıl yaklaşık 5 milyon melanom dışı cilt kanseri vakası ve 100 bin melanom vakası teşhis edildi.
Uzmanlar, UV ışınlarının ciltteki kolajen ve elastin liflerine zarar vererek erken yaşlanmaya yol açtığını da vurguladı.
İngiltere’deki King’s College London’dan Dermatolog Prof. Dr. Catherine Harwood, “Güneş kremini her iki saatte bir ve yüzdükten veya terledikten sonra yenilemek kritik” dedi.
SOLARYUM TUZAĞI VE CİLT TİPİNE GÖRE KORUMA
Bronz bir ten hayaliyle solaryuma yönelenler için uzmanlar alarm zillerini çaldı.
Dr. Soyal, “Solaryumun yaydığı yapay UV ışınları, ciltte DNA hasarına yol açabilir. ‘Bronzlaştım, artık güneş zarar vermez’ algısı tamamen yanlış ve riski artırıyor” dedi.
ABD’li Dermatolog Dr. Mona Gohara da, “Koyu tenli bireyler UV hasarına daha dirençli olsa da, herkesin güneş koruyucu kullanması şart. UV hasarı birikerek uzun vadede ciddi sorunlara yol açabilir” diye ekledi.
Cilt tipi, güneşlenme stratejisini doğrudan etkiliyor. Fitzpatrick cilt tipi sınıflandırmasına göre, açık tenli bireyler (Tip 1-2) UV ışınlarına karşı daha hassas ve cilt kanseri riski daha yüksek. Koyu tenli bireyler (Tip 5-6) ise daha az risk taşısa da korumasız güneşe maruz kalmamalı.
Dr. Soyal, “Açık tenli kişilerde güneşlenme süresi daha kısa olmalı. Cilt tipi, koruma faktörünün seçiminde de belirleyici” dedi.
BİLİNÇLİ GÜNEŞLENME İÇİN ALTIN KURALLAR
Uzmanlar, bilinçli güneşlenmenin tehlikeli ışınları dost haline getirebileceğini vurguladı.
İşte cilt sağlığını korurken güneşin faydalarından yararlanmanın yolları:
Doğru Zamanlama: UV ışınlarının en yoğun olduğu 10.00-16.00 saatleri arasında doğrudan güneşten kaçının. Gölgeli alanları tercih edin.
UV İndeksi Takibi: Ultraviyole İndeksi (UVİ), güneşin zarar verme potansiyelini gösterir. Meteoroloji tarafından yayınlanan bu veriyi cep telefonunuzdan kontrol edin.
Koruyucu Kıyafetler: Geniş kenarlı şapkalar, UV filtreli güneş gözlükleri ve açık renkli, uzun kollu kıyafetler kullanın.
Güneş Kremi: En az SPF 30 içeren geniş spektrumlu güneş kremleri, hem UVA hem de UVB ışınlarına karşı koruma sağlar. Her iki saatte bir yenileyin.
Dozunda Maruziyet: Cilt tipinize göre 10-20 dakika güneşlenme, D vitamini sentezi için yeterli. Açık tenliler daha kısa sürelerle sınırlı kalmalı.
TOPLUMSAL FARKINDALIK ÇAĞRISI
Uzmanlar, bilinçli güneşlenme konusunda toplumsal farkındalığın artırılmasını istedi.
Türkiye’de Sağlık Bakanlığı ve dermatoloji dernekleri, yaz ayları öncesi güneş koruyucu kullanımı ve cilt sağlığı kampanyaları düzenledi.
Dr. Buzney, “Eğitim ve bilinçlendirme, cilt kanseri vakalarını azaltmada en etkili silah” dedi.
Okullarda ve iş yerlerinde UV koruması hakkında bilgilendirme programlarının yaygınlaştırılması önerildi.
