Dijital çağ, siyasi savaşların şeklini değiştirdi. Ülkeler için güvenlik öncelikleri değişti, dengeler yeniden kuruldu. Artık sanki siber bir uzayda yaşıyoruz! Siyasi hedefleri, riskleri ve kaygıları, devletler ile birlikte devlet dışı siber aktörler de belirliyor. İstikrarsızlık, dijital evrende kurgulanıyor. Devletlerin egemenliğine ve değerlerine siber ortamlarda meydan okunuyor.
Dijital çağda siyasi manipülasyonların nasıl yapıldığına hepimiz şahit oluyoruz. Bu noktada “manipülasyon” kelimesine değinmek gerekiyor. “Manipülasyon” terimi, “yönlendirme; seçme, ekleme ve çıkarma yoluyla bilgileri değiştirme” olarak tanımlanıyor. Bu tanıma seçim kampanyalarında çok rastlıyoruz. Seçmenler demokratik haklarını sandıkta kullanırken, acaba seçim sonuçlarına siyasilerin özel çıkarları ve “dış güçler”in ajandaları da eşlik ediyor mu? Seçim sonuçlarına, seçmenlerin seçim öncesinde maruz kaldığı dijital manipülasyonlar mı yansıyor ya da kötü niyetli algılar mı seçim sonuçlarını belirliyor?
Bu soruları çoğaltabiliriz. Demokratik devletlerde bireysel özgürlük ve siyasi ifade değerleri vardır. Ancak bu, devletlerin siyasi savaşlardaki kabiliyetlerini zorlaştırabilir. Hükümetler ya da siyasi aktörler dijital evrende olup bitenlerden bihaberse ve her alandaki dijitalleşmenin ne gibi manipülasyonlara gebe olduğunu fark etmezse bu kabiliyetleri daha da zayıflayacaktır.
Şunu demek istiyorum: Yapay zeka aldı başını gidiyor; makine öğrenmesi insanların fikirleri ile hareket eden dijital araçlar doğuruyor; “deep fake” gibi karanlık ortamlarda hükümetler kuruluyor, devletler yıkılıyor! Dijital çağdaki bu ve benzeri gelişmeler demokrasilere doğrudan ya da dolaylı olarak tehdit oluşturuyor. Yani istikrarsızlaştırıcılar, dijitalleşiyor!
Evet, dijital çağ büyük iletişim olanakları sundu ve bilgiye erişimi kolaylaştırdı. Ama bu erişim ciddi riskleri de beraberinde getirdi. Siyasi manipülasyon artık her yerde! Geçmişte gazetelere, televizyonlara ve radyolara taşınan bu manipülasyonu şimdi de sosyal medya algoritmaları kurguluyor. Siyasi gündemi sahte haber ağları ve trol orduları belirliyor. Dijital mecralarda yalan ve yönlendirmelerin arasında doğru bilgiyi arıyoruz. Çünkü en ufak bir kötü algı bile ışık hızında yayılıyor.
Bunun farkında olan siyasiler meydanlardan çok sosyal medya platformlarında boy gösteriyor artık. Bu platformlar, siyasi aktörlerin halkla doğrudan iletişim kurduğu mecralar haline geldi. Kamuoyunu yönlendiren sosyal medya, artık çıkar gruplarının, dış müdahalelerin ve dezenformasyonun da oyun alanı. Sahte hesaplarla yürütülen algı operasyonları, etkileşim kampanyaları ve hedefli reklamlar seçmen davranışlarına odaklanıyor. Bu faaliyetler maalesef başarılı da olabiliyor. Gündemi doğru kaynaklardan takip etmeyenler dijital mecralardaki algıların farkında değilse çok rahat manipüle edilebilir, yönlendirilebilir, zihinleri karıştırılabilir. Özellikle seçim dönemlerinde manipülasyon stratejilerinin merkezi haline gelen sosyal mecralarda dezenformasyon had safhada!
Peki, sosyal mecralardaki bu operasyonlar nelere mal oluyor? Dijital bilgi kirliliği siyasal kutuplaşmayı derinleştiriyor; seçmenin karar verme süreçleri çarpıtılıyor; demokratik kurumlara güveni zedeleniyor; siyasette haksız rekabet tetikleniyor; topluma, kurumlara ve siyasilere karşı güvensizlik aşılanıyor.
Bu tür manipülasyonlara karşı neler yapılabilir? Devletlerin dezenformasyonla mücadele çabaları başarılı olabilir mi? Bunun için toplumda dijital okuryazarlık veya medya okuryazarlık oranını artırmak gerekiyor. Bilgi ve haberlerin kaynakları güvenilir ve bağımsız medya organlarından takip edilebilir. Kişisel olarak eleştirel düşünmeyi geliştirmek de dijital manipülasyonlardan koruyacak güçlü bir savunma taktiğidir. Her bilgiye hemen inanmamak, merak etmek, araştırmak, alternatif kaynakları takip etmek siyasi manipülasyonlara karşı bireysel önlem olabilir. Duygusal ve aşırı tepki veren, kutuplaştırıcı ve halkı tedirgin edenlere de temkinli yaklaşmak gerekir. Bu konuda eğitimlere de ağırlık vermek çok önemli. Dijital manipülasyonlara karşı halkı bir şekilde bilinçlendirmek gerekiyor.
