Karaciğer yağlanması, son yıllarda küresel sağlık gündeminin en kritik konularından biri haline geldi.
Obezite, sağlıksız beslenme alışkanlıkları, hareketsiz yaşam tarzı ve aşırı alkol tüketimi gibi faktörlerin etkisiyle hızla yaygınlaşan bu hastalık, uzmanlar tarafından “çağımızın sinsi salgını” olarak tanımlandı.
Karaciğer hücrelerinde aşırı yağ birikmesiyle karakterize edilen bu durum, ilerlediğinde karaciğer iltihabı, siroz ve hatta karaciğer kanseri gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabildi.
OBEZİTE VE SAĞLIKSIZ BESLENMENİN GÖLGESİNDE
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre, obezite oranları son 40 yılda üç katına çıktı ve bu artış, karaciğer yağlanması vakalarında da dramatik bir yükselişe neden oldu. Özellikle alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması (NAFLD), obezite ve metabolik sendromla güçlü bir ilişki gösterdi.
Yale Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden gastroenteroloji uzmanı Prof. Dr. Wajahat Mehal, “Obezite, karaciğer yağlanmasının en büyük tetikleyici faktörlerinden biri. Aşırı kalori alımı ve işlenmiş gıdaların yoğun tüketimi, karaciğerde yağ birikimini hızlandırıyor” dedi.
Sağlıksız beslenme alışkanlıkları da bu tablonun önemli bir parçası. Endüstriyel fruktoz içeren şekerli içecekler, fast food ürünleri ve rafine karbonhidratlar, karaciğerde yağ birikimini doğrudan tetikledi.
Avrupa Karaciğer Çalışmaları Derneği (EASL) tarafından yayımlanan bir raporda, fruktozun aşırı tüketiminin karaciğer yağlanmasını desteklediği ve bu durumun özellikle çocuk ve gençlerde alarm verici seviyelere ulaştığı belirtildi.
Raporda, sanayi ülkelerinde her 100 çocuktan 3 ila 10’unun NAFLD’den etkilendiği ve obez çocuklarda bu oranın yüzde 40’a kadar çıktığı vurgulandı.
HAREKETSİZ YAŞAM VE ALKOL: TEHLİKELİ İKİLİ
Hareketsiz yaşam tarzı, karaciğer yağlanmasının bir diğer önemli nedeni. Düzenli fiziksel aktivite eksikliği, vücuttaki yağ metabolizmasını bozarak karaciğerde yağ birikimini artırdı.
Modern yaşamın getirdiği hareketsizlik, karaciğer yağlanmasını adeta bir salgın haline getirdi.
Haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta egzersiz, bu riski önemli ölçüde azaltabilir.
Alkol tüketimi ise karaciğer yağlanmasının hem alkole bağlı hem de alkole bağlı olmayan türlerinde kritik bir rol oynadı.
Günde 20 gramdan fazla alkol tüketiminin karaciğer yağlanmasına yol açabileceği belirtilirken, aşırı alkol kullanımının siroz ve karaciğer kanseri riskini artırdığı biliniyor.
Londra’daki King’s College Hastanesi’nden karaciğer hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Roger Williams, “Alkol, karaciğer hücrelerine doğrudan zarar vererek yağ birikimini hızlandırıyor. Ancak alkol tüketmeyen bireylerde bile obezite ve insülin direnci gibi faktörler nedeniyle karaciğer yağlanması görülebiliyor” dedi.
BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR ALARM VERİYOR
Son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalar, karaciğer yağlanmasının sadece karaciğeri değil, tüm vücut sağlığını tehdit ettiğini ortaya koydu.
Experimental and Therapeutic Medicine dergisinde yayımlanan bir çalışma, karaciğer yağlanmasının tip 2 diyabet hastalarında ciddi bir komplikasyon olarak öne çıktığını ve kalp-damar hastalıkları riskini artırdığını gösterdi. Ayrıca, NAFLD’nin kardiyovasküler hastalık riskini 2-3 kat artırdığına dair bulgular, hastalığın ciddiyetini gözler önüne serdi.
Çocuk ve gençlerdeki karaciğer yağlanması oranlarının artışı ise özellikle endişe verici.
ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri (NIH) tarafından desteklenen bir araştırma, obezite oranlarındaki artışın çocuklarda NAFLD vakalarını körüklediğini ve bu durumun ileride karaciğer nakli ihtiyacını artırabileceğini öngördü.
Araştırmada, erken müdahalenin ve yaşam tarzı değişikliklerinin hastalığın seyrini tersine çevirebileceği vurgulandı.
UZMANLARDAN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Uzmanlar, karaciğer yağlanmasının önlenmesi ve tedavisinde yaşam tarzı değişikliklerinin kritik olduğunu belirtti.
Akdeniz tipi diyet, bu mücadelede en etkili yöntemlerden biri olarak öne çıktı.
Zeytinyağı, balık, sebze ve tam tahıllar gibi besinlerin ağırlıkta olduğu bu diyet, karaciğerdeki yağ birikimini azaltmada etkili.
Fruktoz içeren içeceklerden ve işlenmiş gıdalardan uzak durmak, karaciğer sağlığını korumak için ilk adım. Ayrıca, düzenli egzersiz ve kilo kontrolü, hastalığın ilerlemesini durdurabilir.
Kilo verme, karaciğer yağlanmasının tedavisinde de kilit bir rol oynadı. Araştırmalar, vücut ağırlığının yüzde 5-10’unun kaybedilmesinin karaciğerdeki yağ oranını yüzde 30’a kadar azaltabileceğini gösterdi. Ancak uzmanlar, hızlı kilo kaybından kaçınılması gerektiği konusunda uyarıyor; zira bu durum karaciğer yağlanmasını daha da kötüleştirebilir.
ERKEN TEŞHİS HAYAT KURTARIR
Karaciğer yağlanması genellikle belirti vermeden ilerlediği için erken teşhis büyük önem taşıyor.
Kan testlerinde karaciğer enzimlerinin yüksekliği, ultrason veya MR gibi görüntüleme yöntemleriyle hastalığın varlığı tespit edilebiliyor.
Şeker hastaları, obez bireyler ve ailede karaciğer hastalığı öyküsü olanlar düzenli kontrol yaptırmalı. Erken müdahale, hastalığın siroza ilerlemesini önleyebilir.
Karaciğer yağlanması, modern yaşamın getirdiği obezite, sağlıksız beslenme ve hareketsizlikle beslenen bir sağlık sorunu olarak hızla yayıldı.
Uzmanların vurguladığı gibi, bilinçli beslenme, düzenli egzersiz ve alkol tüketiminin sınırlandırılmasıyla bu sinsi hastalığın önüne geçmek mümkün.
Karaciğer sağlığını korumak için atılacak küçük adımlar, büyük sağlık kazanımları getirebilir.
