Ücret bordrolarındaki kalemler; bağlanacak emekli aylıklarından, alınacak ödeneklere ve gelirlere önemli ölçüde etki etmektedir. Diğer taraftan ücret; kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve yıllık izin ücretini hesaplarken esas unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle sigortalıların ücret bordrolarındaki tutarları her ay kontrol etmelerinde yarar bulunmaktadır. Keza bordro rakamları ile Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilen rakamların birbirini tutması gerekmektedir.

İşçiler, bordrolarını kontrol ederken nelere dikkat etmeli?

Aslında basitçe ifade etmek gerekirse ücret bordronuzdaki brüt ücret tutarı ile o ay için SGK Tescil ve Hizmet Dökümündeki prime esas kazanç tutarınızın birbirini tutması gerekmektedir. Bu iki rakamın birbirini tutması halinde (bordroya yansımayan bir kalem yok ise) bir sorun da yoktur.

Şayet ücret bordronuzdaki toplam brüt ücret ile hizmet dökümünüzdeki prime esas kazanç tutarı tutmuyorsa ne yapmalısınız?

Kontrolünüz sonucu bordro brüt tutarı ile sigorta primine esas kazanç tutmuyorsa; bordronuzda prime tabi olmayan kalemler bulunuyor olabilir. Şayet prime tabi olmayan kalemleri düştükten sonra hizmet dökümündeki tutar ile mutabakat sağlıyorsanız sorun bulunmamaktadır. Kazançlarınız doğru olarak SGK’ya bildirilmiş demektir.

Peki, prime tabi olmayan kazançlar nelerdir?

*Ayni yardımlar,

*Ölüm, doğum ve evlenme durumlarında yapılan yardımlar,

*Görev yollukları ve seyyar görev tazminatları,

*Kıdem ve ihbar tazminatı, kıdem tazminatı sayılan toplu ödeme, keşif ücreti, kasa tazminatı ve iş sonu tazminatı

*Tutarları dönemler içinde açıklanan yemek, çocuk ve aile zamları,

*İşverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortasına ve bireysel emeklilik için ödenen (aylık toplamı asgari ücretin %30’unu geçmeyen) prim ve katkı payları tutarları

prime esas kazanca dahil edilmez.

Prime tabi tutulmayan kazançlar genişletilebilir mi?

*Yukarıda sıralanan ödeme kalemleri dışında, bordroda hangi ad verilirse verilsin tüm ödemeler,

*Ayni yardım yerine verilen nakdi ödemeler

prime esas kazanca tabi tutulur. Bunun yanı sıra 5510 sayılı yasa uygulamasında diğer kanunlar içinde prime tabi tutulmaması yönünde yer alan hükümler de dikkate alınmaz.

Prim yükünün ağırlığı ve işletmenin maliyetlerini düşürme eğiliminden dolayı prime tabi olmayan kalemlerin bordrolarda sıklıkla tercih edildiğini görüyoruz. Hatta prime tabi olmayan kalemler arasında sayılmayan kalemlerin de bildirilmesi gereken prime esas kazançtan düşüldüğüne şahit oluyoruz. Bu konularda kamu işçileri de özel sektör işçileri kadar mağdur. Özellikle yerel yönetimlerde ve merkezi teşkilatın ilgili kuruluşlarında çalışan 4/a (SSK) sigortalılık statüsüne tabi sigortalılar bu uygulamalardan mustarip.

İşverence prime tabi olmayan ödeme yapılıyorsa nasıl bir yol izlenmeli?

Öncelikle insan kaynakları birimlerinin ücret bordrosunu hazırlarken, prime tabi tutulmayan kalemin gerçeği yansıtmasına ve ispatlanabilir olmasına dikkat etmesi gerekmektedir. Olabildiğince prime tabi tutulmama nedenleri belgelenmeli ve arşivlenmelidir. Zira prime tabi tutulmayan ücretlerin gerçeği yansıtıp yansıtmadığı inceleme konusu yapılabilecektir. Aynı zamanda sigortalı tarafından dava konusu yapıldığında, ispatlayıcı vesika olarak mahkemeye sunulacaktır. Prime tabi tutulması gerekirken, prime tabi tutulmayan ödemeler yol açtıkları sonuçlar yönüyle sigortalının önemli ölçüde hak kaybına neden olabilmektedirler.

Bu noktada işverenlerin de her ay ücret bordrosunun yanı sıra prime tabi olmayan kazançlar ile ilgili ayrı bir dosyada takip etmesi yerinde olacaktır. Keza prime tabi olmayan ödemeler örtülü ödeme iddiasına açık kalemlerdir. Yapılacak kayıtların tutarlılığı ileriki dönemlerde yaşanacak teftişlerde hangi kalemleri prime tabi tuttukları hangilerini tutmadıkları ve nedenlerine kolayca ulaşılabilinmesini sağlayacaktır. Ücret bordrosundaki tutar ile yasal defterde yer alan tutarın mutabakatını sağlamak da kolaylaşacaktır. Aksi halde prime tabi tutulmayan ödemelerin prime tabi tutulması başta idari para cezaları ve karşılaşılacak yeni prim yükleri olmak üzere sigortalı tarafından açılacak davalara da yol açması kaçınılmaz olacaktır.

////////////////////////

BİR SORU BİR YANIT

2022 yılı Şubat, Mart ve Nisan aylarında kaçak sigortalı çalıştırdığımız tespit edildi. İş yeri olarak idari para cezası, 1 ay 5510 teşvik yasağı ile asgari ücret desteğinden yasak aldık. Asgari ücret desteği ile ilgili olarak 1 yıl yasaklanmamız doğru mu?

Kayıt dışı çalışan tespiti 2022 yılı Şubat, Mart ve Nisan ayları için yapıldığını belirtmişsiniz. Hâlbuki 2022 yılında asgari ücret desteği 2022 Temmuz-Aralık dönemi için verilmiştir. Bu nedenle sizin olayınızda geri istenilmesi ya da durdurulması söz konusu değildir. Zira 2022 yılı Temmuz ile Aralık döneminde çalıştırılanların sigortalı olarak bildirilmemesi durumu sizin için geçerli değildir. Bu nedenle konuyu açıklayan bir dilekçe ile ilgili sosyal güvenlik merkezine başvurmanızda yarar bulunmaktadır.

Sorularınız için e-posta adresi: hkaganoyken@gmail.com