13 Aralık 2024 tarihinde Nature'de yayımlanan yeni bir araştırma, Jüpiter'in Io uydusunun neden ve nasıl en volkanik gök cismi haline geldiğini açıklığa kavuşturdu. NASA'nın Juno misyonu, Io'daki volkanların, büyük bir magma okyanusu yerine, her bir volkanın kendi sıcak magma odasıyla beslendiğini ortaya koydu. Bu bulgu, 44 yıldır cevapsız kalan bir soruyu çözüyor: Io'nun volkanik aktivitelerinin yer altındaki kaynağı nedir?
IO’NUN VOLKANİZMASI VE JUNO'NUN KEŞİFLERİ
Io, Dünya'nın Ay'ına yakın bir boyutta olup, güneş sistemindeki en volkanik gök cismi olarak biliniyor. Yüzeyinde 400'e yakın volkan bulunmaktadır. Bu volkanlar, lav ve buhar püskürterek sürekli olarak yüzeyini kaplayan bir etki yaratıyor. Io, 1610 yılında Galileo Galilei tarafından keşfedilmiş, ancak volkanik aktiviteler 1979 yılında, NASA'nın Voyager 1 uzay aracı tarafından kaydedilen bir görüntüde tespit edilmiştir.
Juno misyonunun baş araştırmacısı Scott Bolton, “Linda Morabito'nun keşfinden sonra, gezegen bilimciler bu volkanların altındaki lavla nasıl beslendiğini merak ediyordu,” dedi. NASA'nın Juno uzay aracı, 2023 ve 2024 yıllarında Io'yu oldukça yakın mesafeden inceledi ve elde edilen yüksek hassasiyetli Doppler verileriyle Io'nun yerçekimi ölçüldü. Bu veriler, Io’nun yerçekimi ve iç yapısı hakkında yeni bilgiler sağladı.
TİDAL FLEXİNG VE IO’NUN İÇ YAPISI
Io'nun, dev Jüpiter'e çok yakın olması nedeniyle, her 42,5 saatte bir yörüngesindeki eliptik hareket, büyük bir çekim kuvvetine maruz kalmasına neden olur. Bu durum, Io'nun iç kısmında büyük bir sürtünmeye yol açarak ısınmasına neden olur. Juno ekibi, Doppler verilerini kullanarak, Io'nun yer yüzeyinin büyük bir magma okyanusuna sahip olmadığını keşfetti.
Juno'nun bu bulgusu, sadece Io'nun iç yapısı hakkında değil, Enceladus ve Europa gibi diğer uydular ve hatta ötegezegenler hakkında da yeni düşünceler geliştirmemize olanak tanıyor. Ryan Park, “Juno'nun keşfi, sadece Io hakkında bildiklerimizi yeniden gözden geçirmemize neden olmuyor, aynı zamanda gezegenlerin oluşumu ve evrimi hakkındaki anlayışımızı da yeniden şekillendiriyor,” dedi.
NASA'nın Juno aracı, 24 Kasım 2024'te Jüpiter'in bulutlarının üzerinde 66. bilimsel uçuşunu gerçekleştirdi. Aracın bir sonraki yakın geçişi ise 27 Aralık 2024'te yapılacak. Bu geçiş sırasında Juno, Jüpiter'in bulutlarının 3.500 kilometre üzerine ulaşacak ve 2016'dan bu yana yaklaşık 1 milyar kilometre yol almış olacak.
